Blogberichten 2020
Kafka
11 december 2020De Parlementaire Onderzoekscommissie Kinderopvangtoeslag brengt steeds meer details en achtergronden van het ontstaan van de problemen die de gebruikers van de vergoedingsregeling ervaren. Sandra Palmen, juriste en strategisch adviseur bij de Rijksoverheid heeft tijdig gewaarschuwd dat men over de schreef ging en onrechtmatig handelde. Het ontbrak aan zorgvuldigheid van rechtsbescherming en bewijslast. Zij noemde dat kafkaësk.
Wie was Kafka eigenlijk? HIj was een schrijver en in 1914-1915 schreef hij het boek ‘Het proces’. Het boek gaat over procuratiehouder Josef K. die verstrikt raakt in een ondoorgrondelijk rechtssysteem. Zonder dat hij iets verkeerd gedaan heeft, wordt hij gearresteerd. Hij heeft in het proces geen andere naam dan K. Hij krijgt geen aanklacht en het wordt niet duidelijk waar hij van beschuldigd wordt. Hij wordt wel heel veel verhoord, moet van gebouw naar gebouw verhuizen, krijgt telkens met andere mensen te maken die ook nergens van af weten. Het boek beschrijft een complete nachtmerrie.
En zo moeten de betrokken ouders van de kinderopvangregeling zich ook voelen. Zo op afstand lijkt het allemaal wel mee te vallen, maar lees het boek en je kan je voorstellen hoe het voelt. Met geld is dat niet meer goed te maken. Een schandvlek op onze staatsvorm. En niemand bij de top van de overheid die intern actie ondernomen heeft. De juriste is weggepromoveerd. Haar afdeling werd opgeheven.
Een organisatie is nooit volmaakt. En in een organisatie gaat het altijd om de belangen van medewerkers, cliënten, klanten. Kortom: van verschillende groepen mensen. Daar moet met zorg en aandacht mee omgegaan worden. Het is de kracht van de parlementaire democratie dat er parlementariërs zijn die dit ingezien hebben. En met een enorm doorzettingsvermogen dit telkens weer aan de orde gesteld hebben zodat er nu een Parlementaire Onderzoekscommissie Kinderopvangtoeslag is.
Het is haast niet te begrijpen dat niemand dit heeft kunnen stoppen. De gevolgde werkwijze is tegen elk gevoel van redelijkheid en rechtvaardigheid. Er zijn geen woorden voor. Er moet toch een orgaan zijn die dit aan de orde kan stellen. Dit geeft precies aan waarom zo’n commissie zo belangrijk is. Deze kan tot het hoogste niveau doordringen, en met gevoel van rechtvaardigheid deze zaak aan de orde stellen, zodat er geen nieuw boek a la Kafka hoeft te komen.
Vrijheid
26 november 2020
Het is voor velen van belang om een beeld te hebben van wat hen in de toekomst te wachten staat. In deze tijd geen eenvoudige opgave. Dat is altijd zo met kijken in de toekomst. Voorspellingen leveren ook vaak niets op. Maar dat wil niet zeggen dat je er niet over moet nadenken. Als gespreksstof lever ik een aanzet over de toekomstige vrijheid.
Er was van een pittig debat in de Tweede Kamer over de vrijheid van meningsuiting. Daarbij ging het over een petitie voor het strafbaar stellen van het bespotten van de Islamitische profeet. Daar heb ik geen mening over. Het staan op tenen komt in alle lagen van de maatschappij voor, ook over godsdienst. Dus wapen je daar maar tegen.
Onduidelijk in deze discussie was wat men verstaat onder vrijheid. De VVD heeft de vrijheid in de praktijk gebracht met het neoliberalisme. De vrije markt was het doel. Nu ziet men de rafelranden en moeten die door een sterke overheid aangepakt worden. Betekent dat minder vrijheid? Dat is dan wel een enorme draai, maar dat kan. Beter ten hele gekeerd dan ten halve gedwaald.
Mensen ontmoeten en op pad gaan is door de corona ingeperkt. Dat is de kern van de maatregelen van de overheid om de corona crisis aan te pakken. Ook hier is de vrijheid aan de orde. Is het nodig de vrijheid van burgers te beperken? Het zijn niet alleen maar voorschriften, maar ook dringende adviezen. Zoals niet naar het buitenland reizen, als het niet strikt noodzakelijk is. Maar het publiek denkt dat het dan niet meer mag. Tenminste voorlopig niet. Straks krijgen we het "Normale Leven" weer terug.
Maar Is dat zo? Want als je naar het milieu kijkt en het klimaat dan dreigen er rampen die we nu nog niet kunnen overzien. De ijskap op de Noordpool is over 40 jaar gesmolten. Dan zijn er geen gletsjers meer en is de toendra ontdooit. En nu is er al zoveel luchtvervuiling in ons land dat duizenden mensen er hinder van ondervinden en zich ziek voelen. Het werkverzuim hierdoor is 6%. En we hebben een stikstofprobleem en ga zo maar door. Nederland haalt de door ons onderschreven normen in Europa niet en het akkoord van Parijs ook niet.
En wij zijn als samenleving daarvoor verantwoordelijk. Dus er moet wel iets gebeuren. Het voorschrijven dat er 100 km/uur gereden mag worden is al oud, maar is ook een beperking van de vrijheid. En minder CO2 uitstoot gaat alleen lukken als de overheid besluit daar voorschriften voor vast te stellen. Meer thuiswerken beperkt de uitstoot, dat is mooi meegenomen, maar het kan om bovenstaande redenen zo zonder weerstand ook voorgeschreven worden.
En zo zal er niet alleen voor het verkeer over de weg, maar ook voor verkeer in de lucht beperkingen moeten komen. Wat mensen doen met vermaak, werken en mobiliteit zal ingeperkt moeten worden net als bij de corona. Dat is het toekomstbeeld dat opdoemt. De aarde moet beschermd worden tegen misbruik. Daar moeten we op aan sturen. Maak een plan en hoe beter het plan des te minder last heb je van de voorschriften. En beheers je de aanval op de vrijheid.
Industrie wil waterstof
13 november 2020In Nederland plaatsen wij steeds meer windmolens en zonnepanelen, vooral omdat de industrie de productieprocessen te langzaam vergroent of dat helemaal niet wil. Die kiest dan wel voor waterstof als energiedrager, waarbij de elektriciteit van het elektriciteitsbedrijf moet komen. Zo schuiven we de problemen heen en weer. Nederland hét polderland.
Dat de industrie kiest voor waterstof lijkt een doorbraak maar is het niet. Dat komt omdat waterstof gemaakt moet worden met elektriciteit. Het is een proces waarbij je water onder stroom zet, zodat je zuurstof en waterstof kunt scheiden. Als je waterstof vervolgens weer in aanraking brengt met zuurstof, komt er heel veel energie vrij. Nadeel is dat dit proces en de omzetting van waterstof naar elektriciteit energieverlies oplevert. Hierdoor raken we meer dan de helft van de opgewekte energie kwijt. Elektriciteit opgewekt door zonne- en windenergie zou dan ook een goed alternatief zijn hiervoor.
Maar eerst moet deze groene elektriciteit opgewekt worden. Dat doet de industrie niet, dus dat mogen de elektriciteitsbedrijven doen. Net als in Noord Holland waar een nieuw windmolenpark voor 75% de energie gaat leveren voor een datacentrum van Microsoft.
Frans Timmermans en de Europese commissie zien waterstof als een belangrijk middel om Europese klimaatdoelen te verwezenlijken. Hierbij is van belang dat het zoveel mogelijk duurzaam wordt opgewekt, door middel van zonne- en windenergie. Dat klinkt goed maar het moet nog wel uitgevoerd worden. CEO's van bedrijven richten zich op de aandeelhouders en het maximaliseren van rendement. Dus die veranderingen gaan er niet vanzelf komen.
Als je de publieke stemming ziet over het plaatsen van windmolen- en zonneparken ziet dat er niet goed uit. Uiteraard heeft windenergie nadelen maar we leren steeds meer en passen steeds beter toe. Een alternatief is om elektriciteit te produceren met kernenergie. Er zijn al kleine strontium centrales die gemaakt worden in de fabriek en in de regio geplaatst kunnen worden. Het (kern)afval is daarbij verwaarloosbaar klein. Waterstof is dan opeens wel een oplossing en een doorbraak. Het maken van waterstof zonder zelf de benodigde elektriciteit te produceren is het verschuiven van het probleem. Ook daarom zou het gebruik van kernenergie om elektriciteit te produceren een betere oplossing kunnen zijn.
Wakker worden
30 oktober 2020Deze periode kenmerkt zich doordat steeds meer mensen wakker worden. Over corona kan je zeggen dat het ontstaan is uit de fouten van het verleden. Of denken dat we het in de toekomst anders gaan doen. Maar het heden is hét moment om te handelen en waar de besluiten vallen. Dus hier moet het gebeuren.
Gabriël van den Brink heeft dit jaar een mooi boek over dit onderwerp geschreven: “Ruw ontwaken uit een neoliberale droom".
Een boek dat gaat over het wakker worden na een goede nachtrust. Hij ziet de neoliberale tijd als een mooie en vruchtbare tijd. Een tijd waarin veel bereikt is, maar waar ook het nodige op aan te merken is. Denk maar eens aan de mobiliteit. Op het land, ter zee en in de lucht is het gewoon te druk. Met nadelige gevolgen voor het klimaat en daarmee ook voor ons. Kortom, we produceren en consumeren veel te veel.
Hij legt uit dat de liberale gedachte er al was in de jaren ‘80 en later steeds de leidraad vormde voor ondernemingen en de overheid. Met name de economische theorie van het primaire belang van de aandeelhouders was de aanleiding tot ontsporing. Alles was markt en als dat niet zo was, maakten we het ervan. Zo ging de economie met de politiek op stap. Burgers werden klanten, patiënten werden cliënten en basisscholen moesten gaan presteren. Inmiddels is duidelijk dat met name de VVD en haar coalitiepartners met de premier het “aandeelhouders-eerst” idee aanhangen.
De onvrede van een grote bevolkingsgroep is hierdoor ontstaan. De overheid is er niet voor hen, maar voor een kleine groep die daar de voordelen van plukt. Dat is de analyse van Van den Brink.
In zijn boek doet hij een suggestie voor een denkrichting over de toekomst. Onderdeel van zijn analyse is dat de mens geen homo-economicus is en enkel gaat voor de winst, maar een sociaal wezen is, die anderen nodig heeft. Dat laatste hebben we bijvoorbeeld gezien en ervaren bij de zorg voor de corona patiënten. Dat is dan ook de richting die hij voorstelt. Er moet meer aandacht zijn voor het leven en het werk van de gewone man/vrouw. Ook voor wat betreft het inkomen. Net als bij de OR zijn het de verkiezingen die het verschil kunnen gaan maken.
Nu zijn veel ondernemers gericht op het herstellen van de oude economie. Maar de tijd terugdraaien gaat niet. De richting moet anders. We moeten de onderneming socialer inrichten. In mijn vorige blog gaf ik al het belang van coöperaties of stichtingen aan. Dat zal niet overal snel en gemakkelijk lukken, maar iets in die richting en het aan de orde stellen is ook al belangrijk. Het heden is het moment waar de besluiten vallen.
Banen
16 oktober 2020Werkgevers, de naam zegt het al, kunnen banen creëren, werk geven aan anderen. Die anderen worden dan werknemer en verdienen hun geld met deze baan. Dit is het huidige beeld. De vraag naar arbeid wordt werkgelegenheid genoemd binnen de economie. Maar die economie heeft verder nagedacht en wil groeien. En ook het aantal banen moet blijven groeien want dat betekent meer welvaart. Althans, dat is de theorie van menig bestuurder.
Tot zover was het begrijpelijk voor mij. Maar in het Financieele Dagblad van zaterdag 26 september schrijft de journalist en macro-econoom Mathijs Bouman dat deze theorie bijgesteld moet worden. Wat we al lang weten, maar niet doen in ons land is dat we slimmer moeten werken. Door automatisering en innovatie maken we meer producten en diensten voor minder kosten. Dat is de eigenlijke economische groei waar het om gaat.
Wat we in ons land de laatste jaren gedaan hebben, is meer mensen aan werk helpen. Want door meer mensen te laten werken groeit de economie ook. Er is ook nú weer economische groei nodig om uit de coronacrisis te komen. Er is door de overheid een investeringsfonds opgericht door de ministers Wiebes en Hoekstra, het zogenaamde Wopke Wiebes Fonds. Dat gaat er voor zorgen dat de groei weer terug komt, met méér werkgelegenheid dus.
Maar het fonds zou er juist voor moeten zorgen dat die slimmere manier van werken gestimuleerd wordt. En niet, zoals vaak gedacht wordt, om meer werkgelegenheid te ontwikkelen. Van de huidige krimp van de werkgelegenheid zou nu gebruik gemaakt kunnen worden. Laat ondernemers automatiseren en vernieuwen in plaats van het creëren van werkgelegenheid om zo de economie weer een boost te geven. Werkgevers zijn niet dom en zien dit ook. Automatisering had minder impact gehad op de productie en omzet in corona tijd. In deze tijd moet vooruit gekeken worden. De column van Mathijs Bouman was hier goede aftrap voor.
Ondernemingen moeten meer gaan ondernemen en dat is wat anders dan passen op de centen en de werkgelegenheid. Deze visie benadrukt de noodzaak voor omscholing en het aanbieden van van-werk-naar-werk trajecten. Want automatisering is natuurlijk niet in alle sectoren aan de orde.
Maar goed, een automatiseringsslag betekent hoe dan ook minder werk. En dit betekent arbeidstijdverkorting, subsidies en toeslagen. Of….waarom laten we deze vernieuwing niet samengaan met de introductie van het eerder besproken basisinkomen. Dat zal wel enige tijd vergen, maar het is wel een plan voor de toekomst. En dat geeft ondanks de verandering toch weer zekerheid.
Vergeven en genade
17 september 2020Een oerchristelijk begrip dat opdook bij het debat met Grapperhaus. Je weet nog wel, de kwestie van het huwelijk waar de minister zijn eigen corona regels overtrad. Dat werd niet toevallig door de roddelpers op de foto gezet. En dat op zich is al uiterst treurig.
Hoe bekend personen ook zijn, ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Daar is in het debat over Grapperhaus weinig aandacht voor geweest. Het is de vraag of de roddelpers hiermee weg komt. Naar verluidt heeft de fotograaf van de gepubliceerde foto’s in de struiken gelegen. Dan kan het niet anders dan dat men op zoek was naar een misstap, om dat in de publiciteit te brengen.
En mij lijkt het dat alle kamerleden met meel in de mond gesproken hebben. Want "wie zonder zonden is, werpe de eerste steen". In het debat heerste niet de sfeer waaruit vergeving of genade verwacht mag kon worden. Dat schetst kort de sfeer van het debat. Dat ging van dik hout zaagt men planken, ieder op zijn of haar eigen manier. Maar goed, de minister heeft wel de eerste fout gemaakt. Hij heeft zijn eigen graf gegraven. Zoals de minister zelf in een toespraak de woorden: "aso" gebruikte, breekt hem nu op. Dat wordt hem nu zwaar aangerekend. Want wat je van een ander vraagt, daar moet je ook zelf aan voldoen.
Behalve als je daar openlijk spijt over betuigt en het je vergeven wordt. Maar daar is in het debat niets van gebleken. Er is aan het einde van het debat geen motie van afkeuring aangenomen. Maar niets over vergeving en je zou hooguit kunnen stellen dat er genade gegeven is. Maar hij moet nu laten blijken dat hij beter kan en beter weet. Aan het eind van deze week kwam het gerechtshof in Den Haag tot een veroordeling van Wilders voor groepsbelediging en vrijspraak voor het aanzetten tot haat en discriminatie. Het tekent de persoon en zijn opvattingen. Hij wil alles kunnen zeggen en vraagt niemand om het hem te vergeven. Het gaat dus om vrijheid van meningsuiting.
Hij wil de vrijheid van meningsuiting en de privacy beschermen, maar met zijn aanpak kan dit ook averechts werken. Het roept de sfeer op die ook in Amerika heerst. Een sfeer dat iedereen gelijk wenst te hebben. Dat men op fouten gewezen wordt, is meer dan noodzakelijk. Maar daar hoort ook de houding bij van het vergeven. Zoals Rutte zei: “Er is mildheid in Nederland, er is genade”.
Het debat van de Tweede Kamer is een les. Met enkel gelijk krijgen jaag je iedereen tegen je in het harnas. Beseffen dat je zelf ook fouten maakt is nodig. Mensen maken nu eenmaal fouten. Dit toegeven zorgt voor clementie of mildheid van jouw gedrag en van anderen. Als jij jezelf hiervoor niet openstelt, hoef je dat van anderen ook niet te verwachten. En dat is toch veelal de beste oplossing voor verschillen in mening.
Moderne slavernij
12 augustus 2020Er was al zoveel geschreven over Black Lives Matters dat ik dat niet meer wilde. Maar een oud filmfragment van een uitzendkracht en de discussies over slavernij en onze geschiedenis bracht mij op een ander idee. Want de slavernij is geen geschiedenis maar nog steeds onder ons.
Toen ik ging werken op mijn 17e bij de Nederlandse Kabelfabrieken te Delft was mijn eerste opdracht om de elektriciteitskabels onder de koperwalserij te vernieuwen. In een kelder zwart van het koperstof mocht je er 4 uur werken per dag met de verplichting om 1 liter melk per dag te drinken. Vanwege het giftige koperstof.
Na afloop van de klus moest ik voor twee jaar in militaire dienst. Daar heb ik nagedacht over wat mijn toekomst zou worden bij dit soort werk. Nu zie ik de buitenlandse uitzendkrachten hetzelfde mensonwaardige werk doen. Dat uitzendbureaus buitenlandse werkers aannemen en te werk stellen bij een bedrijf. Het geld dat zij verdienen wordt geïnd door de uitzendbureaus: dat is moderne slavenhandel.
Vroeger waren de vakbonden des duivels over wat toen genoemd werd; de koppelbazen. Dat is dit nog steeds. En dat zijn we inmiddels de flexibele schil gaan noemen. Klinkt beter, maar is net zo verrot. (En de consumenten krijgen steeds goedkopere producten aangeboden). Dit is waardeloos werk waarin geen enkele ontwikkeling te bereiken is. Het gaat alleen om de inkomsten en daar worden door de uitzendbureaus de kosten eerst nog vanaf getrokken.
Ik pakte de kans om in mijn avonduren en een particuliere school mijn positie te verbeteren. Het ernstigste is dat dit uitzendwerk geen enkele kans biedt om er door ontwikkeling aan te ontsnappen. Net als vroeger worden werknemers uit het buitenland gehaald, om voor ons in het rijke westen te werken tegen beroerde voorwaarden, zonder kans op verbetering.
Zo ziet onze cultuur er uit. Klagen over te hoge prijzen omdat de vakantie in het buitenland dan in het gedrang komt. Tegen vluchtelingen actie voeren, want die komen uit het buitenland. En de vroegere buitenlandse werknemers die gewoon volgens de CAO betaald werden en waarvan velen zich ontwikkeld hebben, worden nagewezen.
Ik moet wel zeggen dat, wil je de ontwikkeling van jezelf blijvend nastreven, je ook tegen je werkgever moet zeggen dat je een opdracht niet wil uitvoeren. Met het risico van ontslag. Wat mij ook enkele keren overkwam. Het gaat om zeggenschap over je werk of over medezeggenschap. Dan moet je wel bereid zijn om andere oplossingen te zoeken voor een inkomen.
Uiteindelijk ben ik ondernemer geworden. Dat zie je bij veel buitenlanders ook gebeuren. Gewoon jezelf kunnen zijn. De les voor de OR-en is dus geen buitenlandse uitzendkrachten aannemen zonder goede en voorwaarden en kansen op ontplooiing. OR-en hebben een adviesrecht hierover en kunnen eisen stellen en de goede van de slechte scheiden.
Na Corona
30 juli 2020In de media speculeert men al volop over de periode na corona. Men hoopt op de ontwikkeling van een medicijn of vaccin en dat iedereen kan worden ingeënt. Maar is dat wat ons te wachten staat en wanneer? We hebben geen zekerheid dat het wetenschappers gaat lukken om een medicijn te ontwikkelen en als het al lukt op welke termijn dan?
In veel sectoren wordt er ernstig rekening mee gehouden dat het nooit meer wordt zoals vroeger voor de corona uitbraak. En dat vraagt om een koerswijziging voor menig bedrijf. Als je nu in de sector het geld niet meer kunt verdienen zoals vroeger? Wat dan? Je ziet nu al veel ontslagen en vertrek van medewerkers die op zoek gaan naar ander werk. Ieder voor zich is dan het motto. Maar kan er ook in gezamenlijkheid, dus met elkaar, een alternatief bedacht worden? Een alternatief dat past bij deze tijd en (voorlopig) de tand des tijds kan doorstaan. Zo’n alternatief moet dan in ieder geval milieuvriendelijk zijn en het gebruik van grondstoffen beperken.
Centraal hierbij staat het gedrag van de consument. Nieuw aanbod en meer service lijkt altijd gewaardeerd te worden. En dat geeft richting aan het zoekproces. Zo is menig klant bijvoorbeeld milieubewuster geworden. Kijk naar de luchtverontreiniging van de verkeer. Een bijdrage daaraan in de vorm van elektrische of waterstof auto’s helpt. Deze auto’s vragen veel minder onderhoud. Dus zowel dealers als onderhoud garages kunnen nu vast nadenken over wat hun toekomstige aanbod en dienstverlening hierbij zal zijn.
Zeker nu veel van de consumenten hun geld in hun zak houden door minder naar de bioscoop of een restaurant te gaan. Men maakt (onbewust) andere keuzes. Het consumptiepatroon van iemand met een gemiddeld inkomen verandert. Dat kan aanleiding zijn om het aanbod daarop aan te sluiten. Zo is men in veel horecaondernemingen begonnen met het afhalen of thuisbezorgen van (luxe) maaltijden. Dat vergt van de ondernemingen een andere aanpak en dat vergt tijd.
Klein maar fijn
17 juli 2020Het boek 'Met ons gaat het (nog altijd) goed' van Peter Hein van Mulligen raad ik zeker aan om te lezen. Het boek behandelt de voornaamste negatieve meningen over hoe het gaat in dit land en toont aan dat pessimisme niet op feiten gebaseerd is. Dat levert verrassende inzichten op. Zo schrijft hij over de economische groei op een manier die ik niet zo gezien heb. Hierdoor ben ik zelfs van mening veranderd.
Economie als wetenschap gaat over hoe mensen met schaarse middelen hun behoefte kunnen bevredigen. Automatisch rijst de vraag ‘welke behoefte en welke middelen’. Zo was er geen enkele behoefte vooraf bekend over de smartphone. Die behoefte is opgewekt en de schaarste is gecreëerd. Dat gebeurt door een enorme marktpositie van een producent. En door deze positie kan de onderneming de vraag sturen.
Ik leerde door het boek ook iets over de ontwikkeling en de groei. Het is een eigenschap van mensen om zich te ontwikkelen. Door voortdurende scholing kunnen mensen steeds meer en maken ze steeds betere dingen en producten. Dat is ook groei. Zowel het stoppen van die ontwikkeling als van de vraag lijkt mij onmogelijk. Dus stoppen van de economische groei is haast onmogelijk. Hierdoor rees er bij mij wel een vraag: Als economische groei niet te stoppen is, wat moet je dan doen om het klimaat leefbaar te houden? Het accent komt dan meer te liggen op voorkomen in plaats van genezen.
Zo zijn er veel boeren die zelf het heft in handen genomen hebben om bij het produceren van hun producten het milieu minder te belasten, door bijvoorbeeld circulair te werken. Hiermee worden twee vliegen in één klap geslagen. Niet alleen minder vervuiling, maar ook minder mega grote ondernemingen zoals de zuivelbedrijven, want ze hebben steeds minder invloed op dit nieuwe gedrag van de boeren. De boeren innoveren en hervormen de markt met hun eigen gedrag.
Wat mij betreft zou dit voorbeeld in veel meer bedrijfstakken mogelijk moeten zijn. Kleine zelfstandige ondernemers die als zelfstandige producenten gezamenlijk een (nieuw) product op de markt brengen. Lokaal geproduceerd, dichter bij de consument en met minder milieuschade. Dit soort initiatieven zal ook meer werkgelegenheid opleveren.
Het lijkt erop dat het ontstaan van de ZZP'ers hier een begin van is. Ook deze mensen zijn vaak in dienst geweest bij een groot concern en zijn uiteindelijk voor zichzelf begonnen. Want ze wilden gewoon hun eigen werk op hun eigen manier blijven doen. En zo ontstaat er van lieverlee een andere economie waarin andere waarden dan enkel economische groei als doel gesteld worden.
Het gaat goed
2 juli 2020Een titel die vraagt om nadere uitleg, vermoed ik. In mijn vorige blog heb ik al aangegeven dat het boek 'Met ons gaat het (nog altijd) goed' van Peter Hein van Mulligen grote indruk op mij maakt. Peter Hein verzet zich tegen het fenomeen dat wij door de media overspoeld worden door eenzijdig nieuws, altijd belicht vanuit de negatieve kant. Want negatief nieuws verkoopt beter dan goed nieuws.
Peter Hein is hoofdeconoom van het CBS en weet hoe ontwikkelingen op langere termijn verlopen. Hij ziet dat pessimisme niet op feiten gebaseerd is. Met statistieken verwijst hij verschillende mythes waarom het zo slecht zou gaan één voor één naar het rijk der fabelen. Ik geef een samenvatting van de thema's die bij hem aan de orde komen.
De sombere voorspellingen zijn niet op feiten gebaseerd. Het gaat dus beter dan vele media melden. De maatstaf bruto nationaal product is voor hem geen vaststaand criterium. Het meet de economische activiteit (ondernemers die goederen en diensten aanbieden) maar geen welvaart laat staan welzijn.
We leven in overvloed want we zijn rijker dan ooit. Het inkomen in Nederland is weliswaar de afgelopen 40 jaar nauwelijks toegenomen. Maar de overheid heeft geld uit de algemene middelen besteed aan voorzieningen die ons ook ten goede komen, zoals de gezondheidszorg.
Geen gezeik iedereen rijk. Dit hoofdstuk gaat over de verschillen in rijkdom. Wereldwijd de neemt de ongelijkheid toe maar in ons land is dat relatief. Dat sluit niet uit dat ook wij verschillen in vermogen hebben (denk aan pensioen en een eigen huis).
Een zeldzaam veilig land. Een thema dat vaak in de media onderbelicht is. De media vermeldt schietincidenten en andere dramatische gebeurtenissen die de veiligheid bedreigen. Maar als je de cijfers van het aantal slachtoffers en incidenten in de loop der jaren bekijkt wil je niet meer terug. Het is opzienbarend veiliger geworden volgens de statistieken.
Er is de laatste tijd veel aandacht voor discriminatie. Black Lives Matters is hier een uiting van. We kunnen zeker beter maar als je kijkt naar de samenstelling van scholen en sportteams, neemt de verscheidenheid steeds meer toe. Er is steeds meer integratie. Het is een langlopend proces over generaties, dus geduld is een belangrijke sleutel tot meer succes.
Samenwerking beïnvloedt nationaal en internationaal de kwaliteit van leven. Dat is met het coronavirus wel gebleken. In stad en dorp zorgt samenwerking voor veel levensvreugde. En ook in Europa stimuleert dat vrede en rust. 75 jaar vrede is hiervan een bevestiging.
De emancipatie van vrouwen neemt steeds verder toe. Ook dat is een langlopend proces maar het zorgt wel degelijk voor blijvende verschuivingen.
Toch betekent dit niet dat we niet meer onze schouders eronder hoeven te zetten. Een corona crisis is wel degelijk aan de orde, wat velen van ons (zullen) merken. En laten we ook nu naar elkaar omkijken en elkaar helpen om door de crisis heen te komen. Zodat we aantonen dat tegenover het negatieve van een crisis nog altijd het positieve aspecten staan, zoals samenwerking en saamhorigheid.
Consumenten
19 juni 2020De consumenten doen het maar niet. Ze consumeren niet hetzelfde als voor corona. En daardoor groeit de economie niet zo snel als de economen gedacht hadden en hoopten. En wat blijkt? De maatregelen die ons uit de pandemie gered hebben zijn de oorzaak. De mensen zouden niet willen consumeren, omdat er regels zijn die hen beperken en tegenhouden. Dat is wat met name ondernemers in de horeca en het toerisme ons doen geloven.
Maar dat standpunt berust volgens mij niet op onderzoek maar op het gevoel. Men denkt de mens als consument te kunnen doorgronden op dit punt. Maar zijn de 1,5 meter maatregelen wel de oorzaak? Misschien hebben mensen het trucje door gekregen en hebben ze begrepen dat ze gebruikt zijn in het belang van de ondernemingen. In het belang van het winst maken. En in het belang van de aandeelhouders die bij stijgende winsten meer dividend krijgen. Of misschien hebben consumenten door dat minder ook best prima is.
Of is er misschien terughoudendheid voor de toekomst door de dreiging van een tweede golf van het virus? Tenslotte heeft iedereen niet voor niets zo zorgvuldig de lockdown nageleefd. Men weet heel goed waar het voor was en dat het nut had. Dus liever geen tweede keer en zelfverantwoordelijkheid nemen is ook een argument.
Of zouden consumenten helemaal wat anders willen met de economie? Bijvoorbeeld meer aandacht voor de zorg en meer sociale samenhang. Duidelijk is dat thuiswerken een blijvertje is. En overleggen kan ook met videoverbindingen. Vakanties blijven, maar vliegen is geen moetje want op vakantie met de auto is ook prima. Verder moet het over meer wezenlijke dingen gaan dan alleen over vermaak en vakanties. Daar moet geld voor komen en dan maar wat minder consumeren en langer gebruik maken van wat we al hebben. Dat is beter voor het milieu en daarmee voor de gezondheid én het klimaat.
Mij lijkt dat velen proberen het bestaan opnieuw uit te vinden. Daarbij moet ook niet onderschat worden hoe de crisis kan ingrijpen in het inkomen. Mensen zijn meer gaan sparen terwijl door economen aangedrongen is op meer consumeren want dat is goed voor de economie.
Krimpmodel
5 juni 2020De laatste dagen lees ik regelmatig berichten over beperkingen van onze bewegingsruimte. Situaties waarvan de overheid stelt dat het te druk of te vol wordt en hierop ingrijpt. Uiteraard om corona besmettingen te beperken. Maar als we weer naar normaal moeten, dan is dat het normaal van vóór de pandemie.
Maar toen was het ook al op veel plaatsen te druk. De 1,5 meter doet er voor de drukte gewoon niet toe. Er is eerder ook al wel eens gewaarschuwd dat het in Amsterdam te vol werd op Koningsdag. Om nog maar te zwijgen over de wallen in Amsterdam of het filevarenin Giethoorn. En in Venetië kom je ook niet meer vooruit vanwege de toeristen.
De treinen in de spits kunnen maar 40% vervoeren. Bij musea moet je een bezoekersplaats reserveren want anders verdringt men zich voor de kunstwerken. En zo kan ik goed wel doorgaan. Het aantal reizigers, toeristen en bezoekers rijst de pan uit.. De aantallen moeten beperkt worden.
En begrijp me niet verkeerd, alles wordt opgetuigd met de beste bedoelingen maar wel gelet op het maximaliseren van de inkomsten want dat hoort bij groei. Als de terrassen te klein worden voor het aantal bezoekers dan kopen de ondernemers meer meubilair en vragen toestemming aan de gemeente en die krijgen ze. Dat gaat ook zo met het vrachtvervoer als
ook met de landbouw en de intensieve veehouderij. Alles moet mogelijk zijn met het economisch groeimodel.
En niemand schijnt zich te realiseren dat de bomen niet tot in de hemel groeien en dat is niet voor niets zo. Aan alle groei is een eind. Het maximaal aantal mensen voor een legio aan activiteiten komt in zicht. Het met subsidies overeind houden is geen houdbaar toekomstmodel. Geen overheid die het aandurft grenzen aan aantallen te stellen. Maar het zal wel moeten gebeuren. Het probleem van de files los je niet op met meer asfalt maar met het begrenzen van het aantal auto's. En dat zal er vroeg of laat toch van moeten komen.
Maar het ontbreekt ons aan denkers daarover. Ook economen blijven hangen in het groeimodel. Ik pleit voor een economisch krimpmodel. In dit model wordt bedacht en berekend hoe de economie in alle sectoren teruggebracht kan worden tot aanvaardbare omvang. Nadenken over krimp of afbouwen is nog nergens uitgezocht. Dat gebeurt bij rampen en crisissen. Zoals nu. Heel veel problemen met het milieu en het klimaat hangen hiermee samen. Zo komt het nadenken over minder vervoer nu op gang. Daar komt thuiswerken en videovergaderen voor in de plaats. Dat is de krimpeconomie. We kunnen het wel, maar het denkwerk is hier niet voor gedaan. Een mooie kans voor ondernemingsraden om mee te denken en te innoveren.
Het virus en het vaccin
5 juni 2020Het vaccin waar al veel over gezegd is kan nog wel een jaar of langer op zich laten wachten.En daarna moet de wereldbevolking nog gevaccineerd worden. Tot die tijd moeten we dus allerlei regels in acht nemen om besmetting van anderen en onszelf te voorkomen. Dat zal niet meevallen en het is realistisch te veronderstellen dat een tweede besmettingsgolf of zelfs nog meer volg(en)t. En de economische gevolgen van de crisis zullen groot zijn. Zo denkt de KLM tot 2023 de gevolgen van deze golf over zich heen te krijgen. Het is de vraag of de KLM dan niet een stuk kleiner zal zijn. Dat geldt ook voor de reisbranche en de horecabedrijven. Dat de directeur van CORENDON op TV denkt aan sneltesten is dus een ernstig gebrek aan inzicht in de ernst van de crisis. Meerdere ondernemingen zullen niet ontkomen aan reorganisaties met ontslagen. Wat de overheid ook probeert.
Ook de vakantie- en toeristensector krijgen te maken met grote en lastige organisatievraagstukken. Economen voorzien een opleving in 2021, en men hoopte op een snelle opstart. Maar zoals met zoveel natuurverschijnselen gaat dit niet rechttoe rechtaan. Er zijn meerdere bedrijfstakken die elkaar hierin beïnvloeden. Dus het herstel gaat langzaam en komt veelal
nooit meer op het oude niveau. Als medewerkers dreigen overtollig te worden, wordt nu al door de overheid geadviseerd zich om te scholen en werk te zoeken in een andere sector. Met name hierdoor zal er een maatschappelijke verandering komen. De vraag naar werknemers in verschillende sectoren is groot. Zoals in de zorg, het onderwijs, de installatiebranche, de informatietechnologie enz. De overheid hoeft niet meer te doen dan met subsidies en financiële regelingen de overgang
soepel te laten verlopen. Omscholing eenvoudig toegankelijk maken en pensioen en andere arbeidsvoorwaarden synchroniseren. Werkgevers zullen zich hierin niet onbetuigd laten, vooral de uitzendbranche stimuleert deze switch van loopbaan. Wat onverwacht, maar wel herkenbaar is in dit kader, is de groei van het aantal jongeren bij de vakbonden. Kennelijk zien deze jongeren de bui al hangen en zoeken steun. Voor de ondernemingen wil dat zeggen dat dit de strategie moet zijn, nl helpen om de overstap van medewerkers te stimuleren in plaats van ontslagen te voorkomen. Veel
ondernemingen zijn kwetsbaar geworden door deze periode en als de totale onderneming omvalt, is men nog verder van huis.
Ook de organisatie van multinationale ondernemingen zal veranderen. En ondernemingen rekening moeten houden met een toename van internationale overnames. Nu bedrijven kwetsbaar zijn zullen grote concerns uit Amerika of China interesse tonen omdat ze willen groeien. De overheid ziet hiermee zijn investering snel terug dus zal vast wel willen meewerken, behalve als het een strategische onderneming is. En op de achtergrond van deze economische wanorde zal hard gewerkt worden aan een vaccin...
Toekomst
14 mei 2020Als er iets onzeker is, dan is het de toekomst wel. Plannen worden momenteel niet meer gemaakt, want iedereen wacht op het vrijgeven van de lockdown. Maar onze regering heeft gekozen voor een intelligente lockdown dus er kunnen wel degelijk initiatieven genomen worden. Toch gebeurt er nauwelijks iets. In vrijwel alle sectoren is er een benauwend stilzwijgen. Met af en toe een kritische kanttekening. De focus ligt op de financiële ondersteuning door de overheid
Het ziet er naar uit dat we een anderhalvemetereconomie krijgen. Dat zou een jaar of meer kunnen duren en als het meezit gaan we over naar mondkapjes. We gaan straks dus gewoon mondkapjes dragen in het openbaar vervoer en in de culturele bijeenkomsten. En als het daar werkt, dan misschien ook in de horeca. Dat zal een flinke ingreep zijn in ons dagelijks leven. En als die kogel door de kerk is zal het hard gaan, want iedereen is het stilzitten zat. En verder moeten we hopen op een medicijn dat erger kan voorkomen. Maar dat kan nog wel een jaar of meer duren.
Er was al duidelijk dat virussen van dieren over kunnen springen naar mensen en nu ook omgekeerd. Verder is er bekend dat veel dieren virussen hebben die gevaarlijk zijn voor mensen. Deskundigen voorspellen dan ook een herhaling van deze pandemie met andere virussen waar ook geen medicijnen voor zijn. En gezien de overpopulatie van dieren in delen van ons land is er een reëel risico. Denk daarbij aan de Q-koorts. Dat zijn andere ziekten dan een griepje dat gevaarlijk is. En zojuist hoorde ik het nieuws van de nertsenfokkerijen in Brabant, over het besmetten van dieren door mensen. Als dat waar zou zijn ziet het er wel ernstig uit.
Door onze manier van omgaan met de natuur dringt van alle kanten het besef door en komen er feiten over het risico dat wij aan het lopen zijn. Er moet echt gewerkt worden aan een beter milieu en herstel van de natuur. En daar hoort vermindering van de veestapel ook bij. Te veel dieren bij elkaar in niet natuurlijke omstandigheden is een risico voor de gezondheid. De nertsen die besmet zijn in Brabant zitten met grote aantallen bij elkaar tot wel 20.000 dieren. En net als bij mond- en klauwzeer worden straks de dieren geruimd (en niet de mensen). Een ding is nu wel duidelijk. Na het coronavirus en de economische gevolgen wordt het nooit meer hetzelfde.
Het komt wel goed maar het gaat wel anders. We worden gedwongen door de feiten. Voor de medewerkers is het van belang dat besturen en bestuurders over het bovenstaande nadenken. Want ook elke onderneming en organisatie zal zich moeten aanpassen. Er is geen weg terug naar vroeger. De overheid zal niet blijven doorgaan met het ondersteunen van de bedrijven. Elk bedrijf zal op termijn weer zijn eigen broek moeten ophouden in de ‘nieuwe werkelijkheid’ en daar zijn (grote) veranderingen voor nodig.
De mensen zijn met de techniek wel ver gekomen maar wellicht is de natuur een grotere bedreiging. We moeten meer van de natuur leren.
Gedicht in tijden van Corona
14 mei 2020Het volgende gedicht is oorspronkelijk van Irene Vella uit Italië, bewerkt door Sietske van der Hoek en door Fred Tuinder voorgelezen als verhaal in de Paasdienst van de Keizersgrachtkerk. Een bemoedigend gedicht voor een moment dat we ‘inzakken’ onderweg naar Pinksteren.
Het was maart 2020, straten waren leeg,
winkels waren dicht en mensen bleven thuis
De lente wist van niets
En bloemen bleven opkomen en opengaan
En de zon bleef stralen
En de zwaluwen keerden terug
En de hemel kleurde rood en blauw
’s Ochtends werd het brooddeeg gekneed
en de tulbanden in de oven geschoven
Het werd steeds later donker
en ’s ochtends kwam het licht vroeg binnen
door de op een kier staande ramen
Het was maart 2020, jongeren studeerden online
En ‘s middags wachtte zoals gebruikelijk het kaartspel
Het was het jaar waarin je alleen naar buiten mocht om boodschappen te doen
Al gauw ging alles dicht
Ook de kantoren
Het leger begon alle uitgangen en landsgrenzen te bewaken
Want er was niet genoeg plek voor iedereen in de ziekenhuizen
En mensen werden ziek
Maar de lente wist van niets en de scheuten bleven uitlopen
Het was maart 2020 dat iedereen verplicht in quarantaine werd geplaatst
Opa’s en oma’s, families en ook jongeren
Toen werd het echt angstig
En alle dagen leken op elkaar
Maar de lente wist van niets en de rozen bloeiden opnieuw
Mensen herontdekten het genot om samen te eten
Om te schrijven en de verbeelding de vrije loop te laten
Om te lezen en je te laten meeslepen door de fantasie
Er waren er die een nieuwe taal leerden
die begrepen wat het is om echt met volle aandacht lief te hebben
die stopten met het voor lief nemen van de onwetendheid
die het kantoor sloten en een eethuisje openden met slechts acht couverts
die de verloofde verlieten
om de liefde voor hun beste vriend van de daken te schreeuwen
Er waren er die dokter werden
om ieder te kunnen helpen die hen nodig zou kunnen hebben
Het was het jaar waarin men het belang van aandacht inzag
en van oprechte genegenheid
Het jaar waarin de wereld leek stil te staan
En waarin de economie te gronde ging
Maar de lente wist van niets en de bloemen maakten plaats voor vruchten
En toen kwam de dag van de bevrijding
We zaten voor de televisie en de premier vertelde live op alle media
dat de noodtoestand ten einde was
En dat het virus had verloren
Dat alle mensen samen hadden gewonnen
En toen gingen we de straat op
Met tranen in onze ogen
Zonder mondkapjes en handschoenen
onze buurman omhelzend
alsof het onze broer was
Eindelijk konden we pasgeboren kleinkinderen knuffelen
En ook mensen met dementie namen deel aan de feestvreugde
Net als gevangenen en daklozen en vluchtelingen
Mensen in rolstoelen
En dokters en verzorgenden
En schoonmakers en bazen
En dat was het moment dat de zomer aanbrak
omdat de lente het niet wist
en was doorgegaan om er te zijn
Ondanks alles
Ondanks het virus
Ondanks de angst
Ondanks de dood
Omdat de lente van niets wist
En iedereen leerde
Wat de kracht van het leven is
Stilte voor de storm
1 mei 2020
We zitten ongeveer in het centrum van de coronastorm. En daar is het meestal erg rustig. In het centrum van de orkaan is het windstil. Maar dan komt de hele orkaan nog langs. En zet je dan maar schrap. Zo is het ook met de coronacrisis. Nu weet niemand meer hoe het verder moet met de corona. Afwachten of de genomen maatregelen werken. Maar intussen groeit de weerstand tegen het stopzetten van de economie.
De economie is in ieder geval geheel stil komt te liggen. Dat is geen wijsheid maar gewoon kijken. Dat zie je vooral in de sectoren luchtvaart, horeca en toerisme. Als we weer gewoon gaan doen liggen die plat. Maar het zijn ook de luxe-sectoren en dat zal vooral de welgestelden treffen. Daar helpt geen 1,5 meter economie. Als die sectoren dat gaan naleven zijn ze niet meer rendabel. Het geld dat daar door de overheid ingepompt wordt zien we maar voor een klein terug. De banen zijn grotendeels verloren.
En de bestuurders houden het op terugkeer van de oude economie. Maar de luchtvaart directie stelt zelf ook al dat het tot 2023 of langer kan duren voor men weer bij het oude niveau is. En dan zijn de passagiers nog niet gevraagd wat die ervan vinden en of de vliegmaatschappij de risico's durft te nemen. Hetzelfde geldt voor de cruisevaart. Je zal maar op een schip gezeten hebben dat corona aan boord kreeg. Geen haven wil je hebben. Dat gaat ook voor de luchtvaart gelden. Maar de economie is getroffen door een vraaguitval en de klanten moeten dat weer goed maken.
Bij het weer op gang brengen van de economie zal de storm pas goed losbarsten. De commerciële bedrijven gaan dan proberen de oude situatie weer terug te krijgen. Dan gaan alle reclame uitingen maximaal losbarsten. Want de situatie van voor de crisis was aantrekkelijk voor velen. En de bedrijven zullen alles op alles zetten om de vraag weer op gang te krijgen.
Dat zal nog een interessante tijd worden. De economie wordt sectorgewijs weer aan de gang gebracht. Economen en juristen of geschiedenis deskundigen genoeg maar geen techneuten om dat te regelen want dat gaat niet vanzelf. Het is geen auto die gestart wordt. Iets ontwerpen of repareren is een apart vakgebied. We gaan zien en gaan meemaken wat er gaat gebeuren. Stilte vooral voor de storm. Tijd om na te denken. Het komt wel goed maar anders dan de regering van plan is.
Maar iedereen heeft er mee te maken. Iedereen moet zijn werk weer oppakken kan dat net als vroeger of zijn de bakens verzet? Dat roept bij veel mensen spanning op en de vraag of het stilleggen van de economie wel een goed en doordacht besluit was. Achteraf is er altijd commentaar en de beste stuurlui…… Overigens is de angst dat mensen thuis niet voldoende zullen werken als er geen controle is, wel achterhaald. Misschien komen er meer videoconferenties en meer thuiswerk? Er zijn ook nu echte voordelen ontdekt vooral in het onderwijs en het kantoorwerk. De digitale manier van werken zal veel aanhangers krijgen.
Niemand die het weet en velen zullen het voor zichzelf moeten uitzoeken. Dus zet je maar schrap voor de orkaan want hij komt eraan.
Wegwerpmaatschappij
3 april 2020We zijn net gewend aan de verkwistend manier van leven en dan krijgen we de coronapandemie. We kunnen onze economie best wel een overspannen consumptie economie noemen. Het motto is nu: Wat kan, moet ook. Er is geen andere rem op consumptie dan de kosten. We waren net geconfronteerd met de stikstof- en PFAS-vervuiling. Met als gevolg niet meer dan 100 km/uur overdag op de snelwegen. En dan nu deze pandemie.
We kunnen die pandemie aan niemand verwijten. Trump noemt Europa wel als schuldige maar die kan je niet serieus nemen. Maar dat is ook met de andere vervuilingen zo. De schuldigen liggen op het kerkhof. Maar ik vrees dat we nog meer van deze crisissen zullen meemaken. Het is dus zaak om vooruit te kijken en te leren van de aanpak van een crisis.
Mij lijkt dat we de achterliggende 70 jaar vooral geluk hebben gehad. En geen wereldwijde crisissen zoals deze pandemie hebben meegemaakt. En daarvan dus ook niet geleerd hebben. We moeten ons eerst realiseren dat crisissen een onlosmakelijk deel is van het mens zijn. Het leven is een kwetsbaar iets, waar ups-en downs bij horen. Privé, landelijke en internationaal zijn er ongemakkelijkheden, zoals de Belgische psychiater De Wachter ze noemt. Daar hebben we meer moeite mee naarmate onze welvaart groter is. Dus nu met een uitstekende gezondheidszorg valt de pandemie ons zwaar. En we vechten er tegen.
We kennen uit de geschiedenis ook epidemieën waar we bijna aan onderdoor gingen. Een belangrijk deel van de innovaties en ontwikkelingen zijn nu gericht op het verder verbeteren van onze welvaart. Niet op het onderzoeken van onze kwetsbaarheden. Een internationale denktank die risico's onderzoekt zou een logisch begin zijn. Beter dan het voeren van de talloze oorlogen met de vluchtelingen als resultaat. Als we dat al niet voor elkaar kunnen krijgen wat willen we dan verder nog doen een rampscenario.
Tot zover was ik gekomen toen de toespraak van de minister-president Rutte werd uitgezonden. Dat was wel schrikken maar ik had al een dergelijk vermoeden. Het zal de maatschappij ingrijpend en onvoorspelbaar veranderen. Vliegen en toerisme is voorbij, althans op de wijze waarop dat gebeurde met de overvolle steden als Venetië en Amsterdam. Met een kostprijs die lager is dan een vakantie in eigen land. Ook de financiële gevolgen zullen enorm zijn. Heel veel mensen worden financieel afhankelijk van de overheid. Misschien is het basisloon nu haalbaar.
En voor de meeste ondernemingen zal het rampjaar niet voorspelbaar zijn. De kunst is dan om knelpunten op te lossen met nieuwe technieken ook voor bestaande producten en diensten. De medewerkers werken thuis het kan dus op grote schaal. Want nu zijn de wegen leeg en zijn er geen files. Meer werken met lessen in de Cloud in plaats van klassikaal en met boeken. Met de keuze voor het beëindigen van de wegwerpmaatschappij sla je twee vliegen in één klap.
Want het moet nu definitief anders. Meer rekening houden met natuur en milieu en minder risico voor de medewerkers.
Economie is geen voorspellende wetenschap
19 maart 2020In deze tijd van corona dalen de cijfers over de stand van de economie sterk. Dat verbaast niemand. Wat wel verbaasde was dat de cijfers over de economie van Nederland er zo goed uitzagen, zo blijkt uit de recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Toen kon men wel voorspellen dat het in de toekomst ook wel goed zou gaan. Nu kan geen econoom meer zeggen waar we met de corona op uit komen. Het ging misschien al eerder niet zo goed, maar niemand wist dat.
Ik heb namelijk de indruk dat het op tal van punten het in Nederland niet zo goed gaat. Ik noem de landbouw, het PFAS probleem, de stikstof en de rechter die telkens weer de overheid terecht wijst. Wat doet die economie dan eigenlijk er nog toe? Zijn deze cijfers terecht aanleiding om positief over de economie van ons land te zijn? Is de economische kant van de samenleving niet overgewaardeerd?
De cijfers zullen wel kloppen. En toch voelt het niet goed. Dus het is iets anders. Economie (in feite huishoudkunde) is een wetenschap die zich bezighoudt met de menselijke behoeftebevrediging. De economie bestudeert hoe mensen bij de productie, distributie en consumptie van goederen en diensten zich gedragen. En dat is vooral van belang voor overheden en aandeelhouders. Het zijn cijfers over de stand van zaken, niet meer en niet minder.
We worden met economische cijfers dus maar heel beperkt geïnformeerd. Positieve cijfers zorgen individueel voor een toename van het consumptiegedrag. Collectief zijn de gevolgen van dat gedrag wereldwijd inmiddels een probleem. Denk bijvoorbeeld aan problemen met de stikstofuitstoot, Airbnb verhuur, Uber, het grote aantal toeristen (wat het Corona virus wel enigszins lijkt in te dammen), het vliegverkeer en grote cruiseschepen. Het zijn allemaal gevolgen van die prima economie. Er zijn daarom heel andere cijfers nodig om mensen te informeren over de kwaliteit van het leven op de langere termijn.
Hoewel de economie een sociale wetenschap is, zeggen economische cijfers niets over de sociale kant van de samenleving. En zo zegt de economie dus ook niets over de sociale kant van organisaties. Cijfers over de ontwikkeling van de ondernemingen gaan over de financiële gang van zaken. En dat is het belang van de aandeelhouders. Die willen een zo groot mogelijk rendement en dividend. De markt groeit maar door ten koste van de kwaliteit van het werk.
Economische cijfers zijn goed voor diegene die vermogend zijn. Maar niet per se voor de werknemers. Laat de economie maar aan de directies en bestuurders over en gebruik de andere mogelijkheden voor inzicht in de andere doelstellingen. Daar horen dwarskijkers bij en protestorganisaties. Hierdoor ontstaat vanzelf een verruiming van de doelstelling van de samenleving. Eenzijdig economisch informeren is een valkuil en voorspellen kan de economie al helemaal niet.
Energie
5 maart 2020In Het Financieele Dagblad van februari staat een artikel van redacteur Bert van Dijk over kernenergie waar ik een aantal feiten uit citeer. Want we moeten wel weten waar Abraham zijn mosterd vandaan haalt. Zo denken wij dat Nederland voorop loopt bij de energietransmissie en de beperking van de CO2 uitstoot, maar dat is helaas onjuist.
Nederland is het slechtste jongetje van de Europese klas als het gaat om de CO2 uitstoot. Ook voor wat betreft energie uit wind en zon. Slechts 8,6 % in 2019. En nu al zijn er mensen die iets vinden van weiden met zonnepanelen en windmolens in de achtertuin. We zijn nog maar net begonnen. Zon en wind waren het afgelopen jaar goed voor 3%, de rest kwam uit biobrandstof, die overigens ook al ter discussie staat. En het mag vooral niets kosten.
Klimaatwetenschappers, economen en politici luiden alle bellen en noodklokken want de ijskappen smelten maar regeringen ontwikkelen geen visie wat te doen. We gaan vooral door op de ingeslagen weg die onvoldoende resultaat heeft. Wereldwijd neemt de uitstoot van stikstof niet af maar juist toe. Met deze manier van werken komen we er dus echt niet. De enige oplossing voor de energie zonder uitstoot van CO2 lijkt kernenergie. In Duitsland en Nederland verbannen, in België is men ook tegen maar in Frankrijk wordt kernenergie toegejuigd.
De ontwikkeling van kernenergie gaat snel. Kernenergie kent geen CO2 uitstoot en produceert naast elektriciteit ook warmte. Het is een constante bron en niet afhankelijk van het weer of het dag- en nachtritme. Het kan goed gebruikt worden voor de productie van waterstof als energiedrager.
Er zijn mini-reactoren in ontwikkeling die goedkoper zijn dan de bekende centrales en die in een fabriek kunnen worden gebouwd. Naast de bekende kerncentrales die radioactief afval genereren is een thoriumcentrale in ontwikkeling. Thorium genereert nauwelijks radioactief afval en is praktisch oneindig beschikbaar. Op deze wijze komen we aan CO2-vrije energie. De ontwikkeling van nieuwe technologie duurt jaren en is kostbaar. Daarom is het geen (populair) onderwerp voor de politiek.
Vanaf 2020 moeten bedrijven en instellingen maatregelen uitwerken in het kader van het Klimaatakkoord. Het Klimaatakkoord, de energietransitie, de verduurzaming in het algemeen; deze hebben allemaal impact op bedrijven en instellingen. Let op het milieu zodat we ook onze kinderen achterlaten op een leefbare planeet. En dat mag wat kosten.
De meeste mensen deugen (vervolg)
21 februari 2020Ik ben het van harte eens met Bregman in zijn gelijknamige boek. De hoeveelheid onderzoeken en verslagen van gesprekken met tal van deskundigen is overweldigend. En het sterkste is wel dat hij zijn boek heeft geschreven met visie. Hij ziet mensen niet als egoïstisch die uit zijn op hun eigen belang. Mensen zijn gericht op contacten en betrokkenheid. Mensen zijn niet uit op het verkrijgen van macht maar van erkenning. Het streven naar macht en invloed brengt het slechtste in ons naar boven.
De eenvoudigste regel is voor hem ”Wie goed doet, goed ontmoet”. Deze zin is bij vrijwel iedereen bekend, maar wordt niet door iedereen in de praktijk gebracht. Hij gaat in zijn boek op zoek naar de onderzoeken en praktijkvoorbeelden waaruit dat blijkt.
Dicht bij huis geeft hij het voorbeeld van een thuiszorgorganisatie. De organisator en eigenaar, Jos de Blok, heeft voor zijn visie op zijn organisatie Buurtzorg een belangrijke Engelse prijs gekregen en vijf keer de prijs van ‘beste werkgever’
Buurtzorg heeft geen managers, planners of marketeers en werkt met teams die alles zelf besluiten en regelen. Mensen zijn prima in staat hun werk zelf te regelen, is zijn opvatting en dat blijkt. Wie goed doet……….. En er zijn meer van dit soort voorbeelden in binnen- en buitenland. En natuurlijk gaat er ook daar wel eens iets verkeerd want waar mensen werken worden fouten gemaakt maar de sfeer bij cliënten en medewerkers is uitgesproken positief.
Een ander voorbeeld dat Bregman beschrijft gaat over de opzet van gevangenissen. In Noorwegen is men gestopt met het opsluiten in cellen en werken veroordeelden in de natuur in een soort afgesloten park. De bewakers zijn eerder coaches en werken gewoon mee. Het uiteindelijke doel is de re-integratie in de maatschappij en die is beduidend beter dan die van gevangenissen met cellen.
Uit actuele onderzoeken blijkt dat moderne ziekten als stress en depressies vaak te maken hebben met de manier waarop mensen werken. Ooit had werken als functie om in leven te blijven. Groenten en fruit telen, hout zagen en hakken en jagen was nodig om te voorzien in het levensonderhoud. Die functie is in veel werk van huidige werknemers verdwenen. Opgeknipt en verdeeld doet iedereen zijn best op zijn eigen stukje werk maar je kan het nauwelijks nog echt werk noemen. Er bestaan zelfs aantoonbare totaal zinloze werkzaamheden en functies, de zogenaamde bullshit jobs.
Zelf verantwoordelijk zijn voor de tijdsbesteding, het resultaat en de opbrengst maakt herkenbaar wat de bedoeling is van je werk. We zijn daar ver van afgedreven. Doorgeschoten efficiency heeft het gewonnen van visie. “Wie goed doet, goed ontmoet” werkt ook omgekeerd. Dus welke visie hebben werkgevers? Als medewerkers benaderd worden als mensen en niet als economische productiefactor, blijkt ineens dat mensen deugen.
Deugen mensen?
30 januari 2020Ook al heb ik het boek van Rutger Bregman ‘De meeste mensen deugen’ (2019, De Correspondent) gelezen, dan nog is het moeilijk een zinnig antwoord op deze vraag te geven. Wel vind ik het een geweldig boek dat zo veel mogelijk gelezen moet worden. Bregman neemt je aan de hand mee in zijn onderzoek naar de feiten over de mensen. Hij neemt verschillende onderzoeken onder de loep en hij beoordeelt kritisch de resultaten daarvan.
Hij komt dan soms op tegengestelde bevindingen en geheel andere resultaten. Dat gaat dan bovendien over gerenommeerde onderzoeken en onderzoekers. Waarover al breed gepubliceerd is en die zeer bekend zijn geworden. Hij laat zien dat de resultaten van die onderzoeken gemanipuleerd zijn om de gewenste uitkomst van experimenten te krijgen. Voor een deel om daarmee in de wetenschappelijke wereld hoge ogen te gooien. Gewoon dus om het eigen belang en de naamsbekendheid.
De belangstellende leken en beleidsmakers hebben die verkeerde resultaten en onjuiste resultaten gebruikt voor beleid en opinievorming. En dat gaat nog steeds door. Een onderzoek van kolonel Marshall naar het gedrag van zijn soldaten bij een aanval van de vijand, bracht aan het licht dat van die eigen soldaten slechts 15% tot 25% tijdens het gevecht schoot.
Hij schrijft in zijn boek over die strijd: ”het gemiddelde en gezonde individu heeft zo’n innerlijke en meestal onbewuste weerstand tegen het vermoorden van een medemens dat hij niet uit vrije wil een leven zal nemen”. Maar 40 jaar geleden zijn die resultaten tot een truc en oplichterij bestempeld door het leger en gerenommeerde media. De kolonel was toen al dood. Maar andere onderzoeken bevestigen zijn resultaten. Het blijkt dat de soldaten vooral vechten om hun vrienden en kameraden te beschermen en niet om de vijand te verslaan.
Verder in het boek schrijft hij dat het leger de Amerikaanse rekruten traint met video’s en andere middelen om te leren de vijand (andere mensen dus) te doden. Overigens, hoe zou dat dan werken bij de jongeren die veel video’s met geweld, ook met het gebruik van messen, zien en daar hun spel in spelen. Dan blijft de vraag welke mensen er dan deugen?
Uit meerdere onderzoeken blijkt dat er gemanipuleerd is met de feiten van onderzoeken. Daarmee wordt een cynisch beeld van de mensheid gevormd. En het bevestigt het dominante cynische beeld over het gedrag van mensen. Het is de benadering van Bregman om het cynische beeld van mensen met tal van onderzoeken te weerleggen. Mensen blijken niet alleen maar uit te zijn op het eigen belang maar ook voor anderen te kunnen zorgen.
De rol van de media is een belangrijke oorzaak daarbij. Vanwege het belang van de omzet zijn die vaak uit op sensatie en geven verkeerde informatie. Daar worden door hem ook treffende voorbeelden van gegeven. Hoe vaak er ook over berovingen en verkrachtingen wordt bericht, uit onderzoek blijkt dat telkens weer de omstanders hulp bieden en proberen erger te voorkomen. Ook de huidige cultuur heeft daar overtuigende voorbeelden van. Mensen zijn te motiveren om een positieve bijdrage te leveren en velen doen dat ook. Je zou dus kunnen zeggen dat de meeste mensen deugen.
Visie
16 januari 2020Volgens de kalender is het nieuwe jaar begonnen. Kerstfeest was dat onbegrijpelijk feest voor veel mensen, maar wel vrije dagen. Tenminste als je niet ingeroosterd bent. En alles is dan opgetuigd voor de kerstsfeer. Die bestaat kennelijk uit lichtjes en dennen- of sparren bomen en takken. Dat licht is, in deze donkere dagen aan het eind van het jaar, niet zo vreemd. Maar ook voor de praktijk van alledag is wat beter licht goed en nuttig.
Zo hebben we de protestactie van boeren en bouwers. Voor iedereen herkenbaar. En de rol van de overheid bij het klimaat en in de stikstof affaire en de PFAS. Dan is er de ramp voor de ontvangers van de toeslagen voor de kinderopvang. Het gaat goed in Nederland maar bij sommige mensen niet. Daar is wel enig licht voor nodig om dat opgelost te krijgen. En een nieuwe jaar om een frisse start te maken.
Volgens Rutte hoort het allemaal bij zijn vak. Hij is pragmatisch en heeft verder geen visie of ander licht nodig. De minister van landbouw Carola Schouten zal gelet op haar achtergrond daar wel anders over denken. Zij weet dat het licht met Kerst een Christelijke basis heeft door de geboorte van een kind. Dat kind heeft in en door zijn leven de wereld op z’n kop gezet. En geeft mensen een visie op de maatschappij.
'Waar visie ontbreekt komt het volk om'. Een uitspraak van Den Uyl of van de Spreukendichter uit de bijbel. Het begint erop te lijken dat het ook voor ons een waarheid is. Bij het breien van de overheid laat deze grote steken vallen. De stikstofproblematiek is een gevolg van de kop in het zand steken. Men wist dat het een probleem in ons land is en bedenkt dan een regeling die achteraf door de hoogste rechter en in Europa afgeblazen is. Ook de narigheid met de toeslagregeling waarvan al jaren bekend is dat die niet uitvoerbaar is.
Maar dan moet je wel weten wat je wilt. Welke richting is er in het nieuwe jaar nodig? Het wordt tijd voor een besturing vanuit een visie. De bestaande partijen laten zich niet erop voorstaan. Behalve het Forum voor Democratie maar die kijken terug in plaats van vooruit. Kerst en een nieuw jaar lijkt mij een prima tijd om daar eens goed voor te gaan zitten en er wat boeken op na te slaan. Dat kan ook heel goed bij kunstlicht dus dan kan je lange dagen maken.
Je afvragen waar bepaalde belangrijke dingen mis gingen is heel nuttig. Daar komen altijd nieuwe opvattingen uit voort en misschien wel een visie op de maatschappij. Dat zou een nieuwe licht kunnen werpen op de toekomst. Heeft een nieuw jaar toch nog iets extra’s opgeleverd.