Blogberichten 2021
Vrijheid en gebondenheid
27 augustus 2021Begin deze maand bezochten Thea en ik het fotofestival in Naarden. In de Grote Kerk werden we getroffen door honderden protestposters van Now You See Me Moria. Volgens de begeleidende website is Now You See Me Moria in augustus 2020 gestart door Amir, een jonge Afghaanse vluchteling, en de in Nederland wonende en werkende Spaanse beeldredacteur Noemie. In een poging om mensen in Europa bewust te maken van de onmenselijke situatie in Moria begonnen zij samen een Instagramaccount waarop foto's en verhalen worden gedeeld over het dagelijkse leven in het kamp. De foto's, gemaakt door de bewoners, laten het dagelijkse leven in het kamp zien, de erbarmelijke omstandigheden maar soms ook de onverwachte schoonheid.
De posters die op basis van deze foto's zijn gemaakt verbeelden en uiten woede en onmacht, maar zijn vooral een aanklacht tegen het falende Europese vluchtelingenbeleid. Verandering van dat beleid is het doel van het internationale collectief Now You See Me Moria. Begin dit jaar deden ze een open oproep aan grafisch ontwerpers. Meer dan 500 ontwerpers wereldwijd gaven gehoor aan hun oproep. 446 protestposters werden gemaakt, gratis te downloaden op https://nowyouseememoria.eu/gallery/ en nu ook tentoongesteld in diverse musea.
Getroffen door de recente ontwikkelingen in Afghanistan is het initiatief inmiddels uitgebreid naar oproepen voor vrijheid en het openhouden van evacuatiemogelijkheden voor de Afghaanse bevolking, zie https://nowyouseememoria.eu/gallery/now-or-never/.
Terwijl ik dit schrijf is het dramatische besluit genomen te stoppen met het evacueren uit Afghanistan. Meer dan ooit word je er hier aan herinnerd wat de thema’s van de beide Hagediensten, vrijheid en gebondenheid, met elkaar te maken hebben. Mensen die de ketenen waar zij in hun land aan gebonden zijn of dreigen gebonden te worden ontvluchten, hopen op vrijheid. Als ze na veel ontberingen het fort Europa zijn binnengegaan, de vrijheid tegemoet, worden ze vervolgens jarenlang vastgehouden in het mensonterende Moria of een AZC. En nu Afghanistan, waar velen doodsangsten uitstaan voor een bewind dat hun alle vrijheden ontneemt. Vrouwen zullen weer aan huis gebonden zijn, iedereen wordt gebonden aan een strikte interpretatie van de sharia. Velen snakken naar vrijheid, maar kunnen geen kant uit. Voor mij, die in vrijheid is opgegroeid, niet te bevatten.
Jurriën Dengerink
De EU op dreef
30 juli 2021Nu het klimaatplan van de Europese Commissie (met vicevoorzitter Frans Timmermans van de Green Deal) gepresenteerd is kunnen we verder. Het plan ‘Fit for 55’ maakt deel uit van dezelfde Green Deal. Wat Rutte in een klein land als het onze niet lukte is voor de EU een peuleschil. Het plan behelst twaalf wetgevende voorstellen die de Europese klimaatwet moeten realiseren. Het plan dient goedgekeurd te worden door alle 27 lidstaten van de Europese Unie dus dat zal een megaklus zijn. Toch is Timmermans optimistisch. Zijn motivatie is groot: het gaat om de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.
Zal Rutte zich laten leiden door de EU? Zelf komt hij niet verder dan uitstel van het Urgenda-vonnis. De stichting voelt zich gedwongen een nieuwe klimaatrechtszaak aan te spannen om de overheid een dwangsom op te leggen. De directeur zegt hier zelf over: “Ik wil niet terug naar de rechter, maar ik wil niet genaaid worden.” Plannen voor het verminderen van de uitstoot van CO2 blijven hangen in de modder van het polderoverleg. En de regering die knopen kan doorhakken is demissionair. Het kabinet en de Tweede Kamer liggen in de zon alsof er niets aan de hand is.
Twee punten uit de Europese plannen maken mij oprecht vrolijk. Ten eerste is er sprake van een visie. Problemen worden niet steeds verder geanalyseerd en onderzocht. Men zoekt naar samenhang. Veel van de klimaatproblemen worden op een te kleine schaal bestudeerd zoals met stikstof of PFAS. Maar voor de aanpak van het geheel heb je alle oplossingen bij elkaar nodig.
Het tweede is dat er nu een totaalplan ligt. Dit plan kan nog op een flinke discussie rekenen. En hier wordt iedereen wakker van. En ja, het plan gaat geld kosten. Ondernemingen zullen de kosten doorberekenen aan consumenten die steeds bewustere keuzes zullen maken. Wie weet zal het ook banen kosten, maar aan de andere kant levert het ook nieuwe banen op in de innovatieve branches die nodig zijn. Dus parlementen en vakbonden zullen protesteren. Men zal een vorm vinden om dit soort effecten te compenseren. En dat daar geen geld voor is kunnen we, gezien de covid-maatregelen, niet meer zeggen.
Burgers en ondernemingen krijgen zeker te maken met deze plannen. Van groot tot klein en van commerciële organisaties tot de zorg. Ga de dialoog aan maar raak niet oververhit want dat is ook niet goed voor het klimaat.
Macht en tegenmacht
16 juli 2021In alle ondernemingen speelt de vraag wat het goede besluit is voor de medewerkers en de onderneming. Wat is het verschil met een ‘slecht’ besluit? Hoe kan je voorkomen dat een slecht besluit uitgevoerd wordt? Daarvoor dien je de bestuurder tegen te spreken. Goede bestuurders weten dat in hun positie een tegengeluid nauwelijks voorkomt en dat ze hun eigen tegenspraak dienen te organiseren.
Tegenspreken is spannend vanwege de machtsverhoudingen. Je bent werknemer en het is lastig om het verschil in macht niet te voelen als je tegenspreekt. Toch is het voor het functioneren van een organisatie belangrijk dat het gebeurt, dat een personeelslid zich vrij voelt dit te kunnen doen en dat de ontvanger hiervoor open staat.
De rechtsstaat stelt wetten op om de zwakkeren en mensen die het goede doen te beschermen. Die rechtsstaat staat tegenover wetteloosheid. En daarom moet in de rechtsstaat elke misdaad aangepakt worden. De zo omarmde vrijheid wordt dus door de wet gereguleerd. Ook individuele vrijheid is door de wet bepaald en al die wetten moeten worden gehandhaafd. Wetten gelden voor alle burgers, en dus ook voor bestuurders.
Als er te weinig tegenmacht is overheerst de macht en dat pakt altijd verkeerd uit. Zo ook met Peter R. de Vries. Schijnbaar kwam de georganiseerde tegenmacht waar Peter R. de Vries zich voor inzet voor de georganiseerde misdaad te dichtbij en dus werd er hard ingegrepen. Het is eenvoudiger om één persoon op te jagen dan een hele gemeenschap. De tegenmacht die Peter R. de Vries kon organiseren is onvoldoende om de georganiseerde misdaad in het gareel te krijgen.
Gelukkig is er voor personeel minder dreiging dan voor Peter R. de Vries. Bepaalde zaken kan een personeelslid langs zich heen laten gaan. Maar het kan wel lessen trekken uit de werkwijze van Peter R.de Vries. Blijf volharden, gebruik met regelmaat tegenspraak en zet tegenmacht in als het écht nodig is. De wetgever ziet de OR als tegenmacht. Leden van de OR zijn daarom wettelijk beschermd tegen machtsmisbruik zodat zij vrij kunnen spreken.
Burgerlijk vertrouwen
1 juli 2021De krant, beter nog mijn krant, Trouw meldde in een artikel dat 17.000 gezinnen recht hebben op bijstand en dat niet hadden aangevraagd. Informatie uit een onderzoek van het UWV. En de beweegredenen waarom dat niet aangevraagd was, waren verschillend. Sommige kan je zo bedenken zoals niet tijdig aangevraagd of door onbekendheid met de procedure, vaak ook taalachterstand.
De aanvraag moet bij de gemeente gedaan worden. En daar bleek dan als reden van het achterwege blijven van een aanvraag, de bemoeiingen van de gemeente. Voorbeeld was een situatie van een vrouw in de bijstand waar de stofzuiger van kapot ging en die met die stofzuiger achter op de fiets bij het loket moest aantonen dat die stofzuiger echt kapot was.
Opvallend was het grote aantal kleine zelfstandigen die ook geen gezeur van de gemeente wilde en hun inkomsten privé wilde houden en dus ook geen uitkering aanvroegen.
Bekend is hét voorbeeld van een vrouw waarvan de uitkering gekort werd, omdat haar moeder boodschappen voor haar deed en betaalde. Hetgeen aangemerkt werd als extra financiële inkomsten. En dat moet de gemeente weten. De inkomsten van iemand in de bijstand moet bij de gemeente gemeld worden, zodat die de uitkering kan aanpassen. En vergeet je dat, dan moet je terug betalen. Iedereen kent inmiddels de problemen daarvan bij de kindertoeslag. Dat gaat dus niet werken, ook hier niet.
De regelgeving of de wetten zijn zodanig gemaakt dat de overheidsinstanties die niet goed kunnen uitvoeren. Ze zijn gebaseerd op het wantrouwen door de overheid naar de burgers toe, terwijl de burgers de overheid wel moeten vertrouwen. En in plaats van het opheffen van dit soort regels worden ze verbeterd. Met als effect meer regels die het nog ingewikkelder maken. Of wordt de dienstverlening gratis gemaakt.
Er heerst nog een idee dat de overheid met regels wel kan bepalen hoe dingen moeten verlopen. Dat bleek ook bij de corona maatregelen. Er is echter een andere werkwijze nodig. Waarom dat wantrouwen? De meeste burgers deugen. En accepteer als overheid dat er dingen wel eens anders gaan dan de regeling. Geef burgers dus meer ruimte voor eigen manier van handelen. Dat werd ook geaccepteerd bij de steunmaatregelen voor bedrijven.
Maar een ander oud idee is namelijk het basisinkomen. Geef een standaard korting aan alle laagstbetaalden op hun inkomstenbelasting. Voor iedereen dezelfde regeling en dan kan men als burger zelf uitmaken waar dat geld aan besteed moet worden. Dan hebben de burgers een eigen verantwoordelijkheid en de overheid biedt een ondergrens voor het inkomen. Maar ik laat graag anderen aan het woord voor een beter idee. Als dat de zelfstandigheid van de burgers maar recht doet en het wantrouwen opheft.
Er zijn nog enkele experimenten met het basisinkomen in het land gaande en misschien pakken die goed uit. Maar het risico bestaat dat het kind met het badwater weggegooid wordt. Want eerst en met voorrang moet het standpunt van het wantrouwen verlaten worden. Dan ontstaat er ruimte voor een nieuwe aanpak.
De paden op...
18 juni 2021Ben jij sinds de laatste lockdown ook meer gaan wandelen? Gisteren kwam ik twee wandelaars tegen die een Fitbit hadden aangeschaft, speciaal om te ontdekken of zij in deze tijd van veel thuiswerken in staat zijn om 10.000 stappen per dag te zetten. In mijn beleving is het drukker in de bossen en op de heiden. Misschien zijn wij elkaar wandelend ook wel tegengekomen.
Recent las ik in de media over het wetsvoorstel van Schouten om de stikstofuitstoot te verminderen en de natuur te versterken. De Eerste Kamer is inmiddels akkoord gegaan met het wetsvoorstel. Om met het eerste te beginnen, de minister heeft een voorstel gedaan voor het verminderen van de stikstof. Dat voorstel betreft een belasting op de uitstoot van stikstof.
Dat moet in combinatie met een regeling van de EU. Daarin staat dat aan de grenzen van de EU betaald moet worden voor die producten waar geen ‘stikstofheffing’ over betaald is. Tot zover begrijpelijk. Maar die heffing geeft ook een recht op het moment dat de eigenaar minder stikstof gaat uitstoten. Enerzijds blijft zijn recht op het uitstoten bestaan. En anderzijds kan dat wat niet meer wordt uitgestoten als recht worden verkocht. Andere bedrijven of boeren kunnen dat kopen en hebben dan het recht om meer stikstof uit te stoten dan ze eerder deden. En de drempel om te kopen is er vrijwel niet. De industrie lonkt naar stikstofrechten en is bereid hiervoor te betalen want dan kunnen zij nog meer produceren. Hoe komen wij op deze manier aan een reductie van de stikstofuitstoot? Ik heb er serieus over nagedacht, maar begrijp het werkelijk niet.
Het tweede waar ik over las was dat de overheid de natuur gaat versterken. Hier moest ik ook even over nadenken want ik was in verwarring. Wat bedoelde de overheid nu precies met het versterken van de natuur? Of anders gesteld wat is eigenlijk natuur? Zijn dat de koetjes en de bijtjes bij de bioboer of is dat de natuur van de Oostvaardersplassen? Gaat het om de parken en de bossen die aangelegd zijn of het strand? Of gaat het om nieuwe hybride vormen van natuur zoals voedselbossen?
Zou het niet beter zijn om de door onszelf veroorzaakte vervuiling in de breedste zin van het woord te beperken en hiermee indirect de ‘natuur’ te versterken. Denk aan het verminderen van plastic in de zee en het drinkwater zuiveren van pfas. Denk aan het stoppen met het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw. Al langere tijd wordt een verband vermoed tussen het gebruik van bestrijdingsmiddelen en een verhoogd risico op de ziekte van Parkinson.
Als de overheid bedoelt dat ze de natuur wil versterken door gebieden af te sluiten voor een teveel aan wandelaars (die misschien en passant het nodige achterlaten aan plastic, mondkapjes en andere zaken) dan snap ik dat. Maar ergens hoop ik dat de overheid dit niet voor ogen heeft, want wandelen in de natuur heeft mij de afgelopen maanden zijn nut wel weer bewezen.
Het zwarte goud
4 juni 2021Een wereldschokkende uitspraak van de rechter in ons land. Shell is verantwoordelijk voor de eigen uitstoot én voor de uitstoot van gebruikers van hun producten én dient de uitstoot van broeikasgassen sneller terug te brengen om te voldoen aan de eisen van het Klimaatakkoord. Hiermee wordt de CEO van Shell op zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid aangesproken.
Terecht wordt in menig ander bedrijf met argusogen naar deze uitspraak gekeken. Want nu is het Shell, niet de eerste de beste. Als het aan Milieudefensie ligt, die deze zaak heeft aangespannen en gewonnen, gaan ze door. Wie volgt? Dat zal zeker gebeuren. De oorzaak hiervan is het wantrouwen in het optreden van de overheid. De overheid die wel het Parijs Akkoord heeft ondertekend, maar er in ons land geen inhoud aan geeft met wetgeving.
De overheid is de regering met het parlement, gekozen door de burgers. En dat zijn wij. Het parlement bestaat uit de meerderheid van VVD en het CDA als rechtse partijen. De linkse partijen hebben geen meerderheid, dus als er gestemd gaat worden is het lastig winnen. En de voorstellen van de regering zijn vooral gericht op de welvaart en de groei, niet op behoud van het milieu. Dat doet mij denken aan de uitspraak: “Geef het volk hun brood en spelen en zij zullen gelukkig zijn” van Julius Caesar. Of anders gezegd: “wiens brood men eet, wiens woord men spreekt”. Vastgesteld is al dat de gekozen leden van de Tweede Kamer te weinig ruimte hebben of nemen. Van de fracties wordt discipline geëist. Tegen stemmen is niet gewenst.
En als de democratische regels niets opleveren, springen protestpartijen zoals Milieudefensie actief in dit gat en spreken de overheid hierop aan. In dit kader past ook de uitspraak van de rechter over de eis van Urgenda. Als de politiek het vertrouwen van de burgers wil blijven houden, zal zij zich betrouwbaarder moeten opstellen. De overheid is door deze uitspraak in een lastig parket gekomen en heeft een terechtwijzing gekregen. Dit is serieus en de wereld kijkt toe. Ook al gaat Shell in hoger beroep, dan is de uitvoering van het vonnis per direct verplicht.
Deze wereldschokkende uitspraak van de Nederlandse rechter is goed voor het milieu en de ondernemingen. Want niet alleen burgers kunnen worden aangesproken op milieu overtredingen, maar nu worden ook bestuurders van ondernemingen gewezen op hun verantwoordelijkheid voor het milieu en de leefomgeving van mensen waar ook ter wereld. Een verantwoordelijkheid die verder reikt dan de fysieke grenzen van de onderneming. De natuur kan opgelucht adem halen.
Personele invulling van het kabinet
6 mei 2021Nu de verkiezingen geweest zijn en er een heftig debat gevoerd is, moet de volgende stap gezet worden en dat is het formeren van de regering. Daar is aan aparte formateur voor benoemd en dat is de heerTjeenk Willink. Die mag de stukken lijmen na het heftige debat en moet de gewenste cultuurverandering in gang zetten. Dat dit geen eenvoudige klus is, wordt door vrijwel iedereen erkent.
De werkwijze in de Tweede Kamer is dat een regering de steun van de meerderheid in de Tweede Kamer krijgt. Die regering bepaald het beleid. Dat beleid wordt gedaan door de kern ministers met de fractievoorzitters van die hen steunen. Daar wordt alles voorgekookt. Basis is het regeerakkoord. Er is dus een nauwe samenwerking tussen regering en de gekozen vertegenwoordiging, althans als het de regeringspartijen betreft. Zit je niet in een regeringspartij, dus de coalitie, dan heb je het nakijken.
Binnen de fracties van de regeringspartijen moet je ook netjes doen wat afgesproken is in het regeerakkoord, anders ben je een lastige klant. (Omtzigt). Leyten van de SP had daar geen last van, want de SP was geen regeringspartij. Maar ze was wel lastig. Het regeerakkoord is niet niks en besloeg 75 pagina´s voor de laatste regeerperiode. En daar zit dus het probleem. Deze werkwijze is in de loop van de laatste jaren onder Rutte zo gegroeid en met steeds meer uitwassen. En nu is de maat vol. Het moet dus anders.
Tegelijk zitten we in een pandemie met een economische crisis die aangepakt moet worden. Bovendien bestaat de Tweede Kamer nu uit bijna de helft nieuwe leden met 17 partijen. Dat maakt het nog lastiger. De werkwijze die voor een deel het gevolg is van de meerderheid, de verbinding tussen regering en de gekozen vertegenwoordiging, moet dus nu anders. Maar dat roept de vraag op hoe je afstand van die gekozen leden en het kabinet moet vormgeven. Want al snel ben je dat kwijt en wordt je betrokken bij de besluitvorming. Het zal vooral van de vaardigheden van de premier afhangen. Dus niet met Rutte.
Er zou een afkoelingsperiode moeten komen, terwijl de besturing van het land doorgaat. Het lijkt erop dat een buiten parlementair kabinet een oplossing is. Dan is er een regeerprogramma en geen regeerakkoord. Het overleg met de regering kan dan breder worden gehouden met alle fracties.
Een bijkomend probleem is dat in de Kamer de agenda door de meerderheid wordt bepaald. Zijn de regeringspartijen tegen een agendapunt van de oppositie dan wordt dat dus niet behandeld. Dat is de kern van het bezwaar dat de tegenmacht in de Kamer niet werkt. Inmiddels is vriend en vijand er wel van overtuigd dat tegenspraak een heel nuttige bijdrage aan een debat en de besluitvorming levert.
Kortom de juiste vorm van democratisering is wel afhankelijk is van de organisatie en de personele bezetting!
Macht en tegenmacht
22 april 2021Het debacle begon met een fotograaf op het Binnenhof die een foto maakte van Kajsa Ollongren in de rol van verkenner. Samen met Annemarie Jorritsma onderzocht zij verschillende coalitiemogelijkheden. Kajsa Ollongren kreeg die ochtend te horen dat zij positief getest was op corona en uiteraard wilde zij snel, wellicht ontdaan, naar huis. En onderweg naar de auto stond deze fotograaf die ze niet eens zag en die haar ook niet verwachtte en hij maakte een foto van haar.
Tot zover niets aan de hand. Maar later bekijkt de fotograaf de foto en ziet dat ze een papier vast heeft met de tekst “Positie Omtzigt: functie elders” erop. En deze tekst zorgde ervoor dat de beer los was. Er ontstaat een mediaspektakel dat tot het aftreden van beide verkenners leidt en inmiddels ook het aftreden van de twee nieuw benoemde verkenners. Het A4 zorgt voor een debat in de Tweede Kamer met de fractievoorzitters.
De premier kan zich niet herinneren dat er over Omtzigt gesproken is. Maar een toevallige opmerking van hemzelf dat hij via via geïnformeerd was dat hij toch had gesproken over Omtzigt, nog voor de Tweede Kamer over de gespreksnotities beschikten, was het begin van een urenlang debat.
Ontdaan van het ‘via via’ rookgordijn is de kern van het debacle het volgende: De premier als voorzitter van de ministerraad heeft zich bemoeid met de positie van een gekozen lid van Tweede Kamer. Een lid dat bekend staat als ‘lastpak’, als ‘waakhond van onze rechtstaat’. Hij is ook een gekozen Tweede Kamerlid met heel veel voorkeursstemmen. Een lid dat wijst op de versterking van de tegenstem van de Tweede Kamer.
Wat de premier ook bedoeld heeft, hij had in de verkennende gesprekken nooit over de positie van Omtzigt mogen praten. Hier blijkt het gebruik van de machtspositie uit van de premier. En dat dan ook nog ontkennen en vergeten? De rijen in de Tweede Kamer sluiten zich en met uitzondering van de VVD wordt een motie van afkeuring aangenomen. Een motie van wantrouwen haalt het net niet omdat de belangrijkste partijen het demissionaire kabinet niet naar huis willen sturen maar het scheelt niet veel.
Het debat is een voorbeeld van de werking van macht en tegenmacht. Maar de macht van de bestuurder reikt regelmatig verder dan aanvaardbaar is, waardoor tegenmacht geen kans krijgt. Het debacle in Den Haag laat ons zien dat als macht en tegenmacht niet in balans zijn dit ten koste gaat van de democratie en daarmee raakt het ook de essentie van vertegenwoordiging.
Vervuiling
8 april 2021Ruim 31 miljard dieren zijn geslacht in 2020. Dieren die ook allemaal gevoed moeten worden en die mest produceren. Deze dieren worden geslacht en grotendeels geëxporteerd. We hebben in Nederland 18,2 miljoen grotere veedieren (varkens, koeien, schapen, geiten en paarden) en 107 miljoen pluimveedieren (kippen, kalkoenen en eenden) op 17 miljoen inwoners in Nederland. Dit is, wat men noemt, bio-industrie.
Dierenwelzijnorganisaties, die deze term hebben bedacht als vertaling van het Engelse factory farming, gebruiken de term bio-industrie sinds 2009 niet meer. De term werd verward met de biologische veehouderij. Dieren in de biologische veehouderij hebben meer leefruimte en komen vaker buiten dan hun soortgenoten in de bio-industrie. Vandaag de dag spreken dierenwelzijnorganisaties daarom liever over de vee-industrie.
De vee-industrie pleegt een enorme aanslag op de luchtkwaliteit. Met andere woorden, de vee-industrie is een grote vervuiler, wat ook blijkt uit metingen van het RIVM. Ik snap wel dat er politieke partijen zijn die zeggen dat de vee-industrie niet meer kan in deze tijd. De mest veroorzaakt luchtverontreiniging in de vorm van ammoniak. Daarnaast zorgt het verkeer en de industrie voor de uitstoot van stikstofdioxide. Bij elkaar opgeteld is dit goed voor 70% van alle uitstoot.
Stikstof is de basis van het broeikasgas. Als politieke partijen iets aan de klimaatopwarming willen doen, dan ligt het aanpakken van stikstof voor de hand. Dan begin je dus bij het verkeer en de vee-industrie. Waarbij de vlees (- en zuivel) industrie de meest vervuilende industrieën zijn die zorgen voor de opwarming van de aarde.
De Raad van State heeft zich hierover ook uitgesproken en is van mening dat de overheid faalt op milieugebied. Groeien binnen de vleesindustrie is jarenlang de norm geweest, maar lijkt nu te schuren. Onlangs heeft een rechter een vergunning ongeldig verklaard voor de uitbreiding van een moderne veestal. De innovatie van deze vorm van stallen werd als onvoldoende beoordeeld in milieutermen.
De politiek kan niet om de klimaatproblemen heen, maar de grote vraag is of men impopulaire maatregelen durft te nemen. En dan heb ik het niet over technische maatregelen zoals innovaties op mestverwerking en voeraanpassingen, maar over maatregelen die de veestapel inperken en daarmee indruisen tegen de belangen van de kiezers van VVD, CDA, JA21, PVV, FvD en BBB. Is men bereid de veestapel te verminderen en zo ja, met hoeveel?
Ik zeg niet dat de boeren hun eigen probleem moeten oplossen. Het is mede aan partijen, zoals de politiek en de banken, te danken dat de vee-industrie nu een probleem heeft. Corona helpt de boeren en dwingt Nederland om de vee-industrie grondig te herzien. De vee-industrie is een broedplaats voor zoönosen, ziektes die kunnen overspringen van dieren op mensen. En aangezien wij het meest vee-dichte land zijn ter wereld moeten we hier niet te lichtzinnig mee omgaan.
Hoe kies jij
11 maart 2021We kunnen maar liefst kiezen uit 33 partijen bij de komende verkiezingen. Voor ieder wat wils zou je denken. Maar is dat wel zo? Valt er eigenlijk wel wat te kiezen of is het aanbod vergelijkbaar? Wat bij veel partijen hetzelfde is, is dat hun onderwerpen klinken als een wensenlijstje. Een beetje meer van dit en een beetje minder van dat. Daar valt lastig uit te kiezen, want het lijkt allemaal op elkaar.
De meeste partijen zoeken naar de gunst van de kiezer om zodoende stemmen te krijgen. Dan moet je iets aanbieden wat gunstig valt en dat zie je dan ook. Wie wil er geen hoger minimumloon of meer vrije tijd? En dat wordt dan ook in het vooruitzicht gesteld als je jouw stem op die partij uitbrengt. Na de verkiezingen bespreken de partijen die groot genoeg zijn een regeerakkoord en wordt er onderhandeld. Dan moet je nog maar zien wat er van de verkiezingsbeloften overblijft.
Wat me ook opvalt is dat veel van de ontwerpen erg tijdgebonden zijn, gericht op de corona crisis. Maar daar moet de verkiezing niet over gaan. Die moet gaan over hoofdzaken en richting. De verkiezingen zouden moeten gaan over welke overheid wij ons wensen. Niet alleen tijdens maar ook ná corona.
Een goed voorbeeld is de Partij voor de Dieren. Het eerste punt in hun verkiezingsprogramma is 75% minder dieren in de veehouderij, om hiermee nieuwe pandemieën te voorkomen. Een duidelijk hoofdthema dat richting geeft. Je kan het er niet mee eens zijn, maar duidelijk is het wel. Wat zeggen de verschillende partijen over het klimaat, de economische groei, de positie van burgers ten opzichte van bedrijven?
Het valt me op dat rechtse partijen als VVD en CDA geen lastige boodschap willen brengen. Meer huizen zonder oplossing voor het klimaat. Doorgeschoten marktwerking rechtzetten, maar wel economisch groeien als oplossing om uit de crisis te komen. Deze partijen willen de kiezers laten geloven dat het allemaal wel goed komt als in een sprookje, waarin men nog lang en gelukkig leeft. Maar ik vrees dat het helemaal niet goed komt met het klimaat als die partijen groot worden.
De geschiedenis van de mensheid toont een ander beeld. Door de jaren heen hebben wij ons met name ontwikkeld door van ramp naar ramp te gaan met daartussen perioden van welvaart. We hebben nu vrijwel ongestoord 75 jaar van onze welvaart kunnen genieten. Ik sluit dus niet uit dat er weer een periode nadert die veel lastiger is en veroorzaakt wordt door ons eigen gedrag.
Ik vraag mij dan ook af of we met voldoende mensen bereid zijn het roer om te gooien en van koers te wijzigen. Niet langer streven naar nog meer economische groei, als we weten dat groei in ons land ten koste gaat van het welzijn van bevolkingsgroepen elders in de wereld. Een meer evenwichtig belastingklimaat, ook voor internationale bedrijven, zodat er meer financiële ruimte en werkgelegenheid komt in zowel de sociale voorzieningen als de zorg en het onderwijs. Minder individueel, meer collectief.
Omkering
26 februari 2021In de cijfers van het CBS is de werkloosheid gedaald naar 3,6 %. In de afgelopen drie maanden daalde de werkloosheid met gemiddeld 23.000 per maand. Dat is opvallend want een toename van de werkloosheid zou logischer zijn. Het uitblijven van meldingen van aflossingsproblemen bij de banken en het achterblijven van faillissementen maakt de huidige gang van zaken zelfs meer dan opvallend.
Met de overheidssubsidies worden nu bedrijven overeind gehouden die vanwege de situatie op de markt eigenlijk zouden moeten omvallen. Er ontstaan daardoor fake-bedrijven, want de levensvatbaarheid van die bedrijven is discutabel. Theoretisch moeten deze ondernemingen door teruglopende omzetten krimpen, maar dat geeft meer werkloosheid. Met de overheidssubsidies wordt nu de werkgelegenheid in stand gehouden. Als de subsidie stopt in juli van dit jaar zal blijken wat het echte effect zal zijn op de werkgelegenheid. Het zou velen niet verbazen als de werkgelegenheid dan in een rap tempo terugloopt.
In de regeling NOW 3.0 hebben werkgevers een inspanningsverplichting tot het stimuleren van ontwikkeladvies en scholing. Hoe deze inspanningsverplichting eruit moet zien, is aan de werkgever zelf. Deze verplichting vervalt als er sprake is van een bedrijfseconomisch ontslag dat gemeld wordt bij het UWV. Maar eenmaal werkloos is de uitdaging om een nieuwe baan te vinden groot, zeker in een arbeidsmarkt die de adem inhoudt. In het verleden zijn er in dat soort situaties miljoenen euro’s gestoken in het activeren van werkzoekenden om aan de slag te gaan. En keer op keer blijkt dat dit verspild geld is.
De overheid houdt nu met subsidie de ondernemingen overeind en houdt daarmee de werkgelegenheid in stand. Stel nu dat de overheid daar in juli niet mee stopt maar juist doorgaat met het subsidiëren van de werkgelegenheid door het verlengen van de huidige regelingen. Dat zou een enorme stimulans zijn voor ondernemingen om werk te gaan creëren. Het dwingt ondernemingen om een meer sociaal beleid te ontwikkelen.
De onderneming kan dan niet langer alleen uitgaan van het economisch beheren van de centen en het maken van winst in het belang van de aandeelhouders. De maatschappelijke functie van de onderneming als banenmotor komt dan centraal te staan. Dat zou wel eens een prima resultaat kunnen geven, want in de economie streven we altijd naar zo min mogelijk werkloosheid. Het klassieke verschil tussen push en pull zullen we maar zeggen, niet duwen maar (aan)trekken.
De verkiezingen staan voor de deur. Zou er een partij zijn die de bestaande regelingen in stand zal houden omwille van de werkgelegenheid? Ik zou zeggen: kies wijs in maart!
Algoritme
12 februari 2021Een algoritme is een rekenregel om een wiskundig of informaticaprobleem op te lossen, aldus Wikipedia. Een rekenregel is bijv.: optellen gaat vóór vermenigvuldigen. Het doel is een probleem oplossen met een duidelijk resultaat. Deze programma’s die zelfstandig kunnen werken worden veel gebruikt om databestanden te kunnen analyseren.
Algoritmes zijn net luizen. Als je een of meer kinderen hebt, weet je dat het kan gebeuren. Je kan er niets aan doen om het te voorkomen, ze vermenigvuldigen zich snel en het jeukt enorm.
Zo vreest de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) dat de organisatie Inlichtingenbureau (IB) haar zaakjes niet op orde heeft. Dit bureau kan door alle gemeenten ingeschakeld worden om de gegevens van personen te controleren door digitale bestanden van overheidsinstanties aan elkaar te koppelen. Doordat niet bekend is welke algoritmes er gebruikt worden, kan ook niet vastgesteld worden of de uitkomsten zuiver zijn en er bijvoorbeeld niet gediscrimineerd wordt.
Dat was bijvoorbeeld het geval bij de bekende uitvoering van de kinderopvangvergoeding. Ook toen werden algoritmes gebruikt zoals ‘buitenlandse achternaam’ en de ‘alleenstaande vrouw met kinderen’. Scoorde het systeem personen met relevante gegevens dan werden ze als potentiële fraudeurs aangemerkt. Dat werd bovendien aan alle bekende instanties doorgegeven en iedereen weet wat het voor moeite het kost om van een bestaand stigma af te komen.
De AP komt er nu achter dat de vrouw uit Wijdemeren, die € 7000,00 bijstand moet terugbetalen aan de gemeente, door het IB is opgespoord. De gemeente zelf kan niet aangeven hoe dat gebeurd is. Ze kregen de gegevens door van het IB en die weten het ook niet. De algoritmes zijn nooit boven tafel geweest. Binnen vele organisaties heeft men geen idee van het gebruik van algoritmes.
Door gebrek aan nuance bij het toepassen van algoritmes krijgen mensen ten onrechte een etiket opgeplakt, waar ze de oorsprong niet van kennen en er ook vrijwel niet vanaf komen. Terwijl het bij besluiten, die deze mensen aangaan, wel gebruikt wordt.
Dit lijkt veel op “Big brother is watching you”. Je wordt in de gaten gehouden terwijl je denkt dat het niet zo is. En dan kan je ook nog onbewust een niet gewenste richting uitgestuurd worden.
Maar nu even dichter bij huis. Wat weet jij van het gebruik van algoritmes? Als je direct denkt dat deze voor jou niet voorkomen, dan is mijn eerste gedachte dat je verkeerd geïnformeerd wordt. Het is namelijk zo wijd en zijd
verbreid. En de gevolgen raken je direct.
Brexit
29 januari 2021In een spotprent was Boris Johnson, de premier van Engeland, op weg naar een kruispunt met een richtingwijzer naar 2020 of naar 1900. Hij koos voor 1900. Dat was een duidelijke hint naar het nut van zijn streven naar Brexit. Het is terug naar af. En dat op basis van het idee van meer autonomie. Wat dat ook mag zijn.
We zagen in onze lockdown op Netflix een deel van de serie “The Crown” die gaat over de geschiedenis van de koningin in Engeland van na de tweede wereldoorlog. En er komen bekende personen in voor zoals Churchill, verschillende andere minister-presidenten en Charles de zoon van de koningin. Daarin was goed de sfeer in het Verenigd Koninkrijk te zien.
Een standenmaatschappij met een Lagerhuis met 650 direct gekozen leden. En het hogerhuis met 730 leden bestaande uit rechters, geestelijken, edelen door vererving en voor het leven benoemde edelen met de Lord titel. Grote landhuizen met landgoederen en kastelen te over, Dat is vooral de achtergrond van de partij die Brexit wilde. De Conservatieve Partij.
De Brexit is in hun belang, dat vooral financieel is en voor de status. Zij hebben er belang bij dat deze cultuur in stand blijft en daar is Europa niet voor nodig. Gelukkig zijn de andere landen in Europa moderner en minder statusgevoelig en voorstander van gelijke standen. Maar we krijgen hier wel een economische rekening voor gepresenteerd.
Tot nu toe waren de grenzen niet door vrachtwagens geblokkeerd. Het viel zelfs erg mee en de hype die verwacht werd door de stagnaties en opstopping is tot nu toe uitgebleven. Misschien hebben de media een beetje overdreven? Nu overheerst vooral de corona pandemie. Met de lockdown en de slachtoffers is dat al erg genoeg.
Maar wat kunnen we van Brexit leren? Dat het een enorme rompslomp extra is voor ondernemingen en overheid met de grenzen en de douane. Dat het vrijwel niet mogelijk is om over de handel een handelsovereenkomst te sluiten. Dat we onze cultuur moeten afstemmen op de andere landen van Europa in plaats van afstand nemen. Dat het democratische niveau in Europa gehandhaafd moet worden.
Dat in ondernemingen de afstand tussen de verschillende groeperingen klein moet zijn. In een onderzoek is gebleken dat de verschillen in vakgebied en deskundigheid in een groep de beste bron is voor innovaties. Alleen de verschillen en de opdracht om iets te ontwikkelen zorgt voor vernieuwing. Dat zal er met Brexit niet eenvoudiger op worden.
Dat Brexit zoals de spotprent laat zien terug naar af is. Daar is nog niemand beter van geworden. Samenwerking is de basis voor de komende tijd. Voor het achter ons laten van de coronacrisis is meer samenwerking nodig. Europa zal ook aan de minder sterke landen hulp en economische samenwerking moeten aanbieden. Dat is het omgekeerde van Brexit.
Blijf in mijn liefde
24 januari 2021Uitleg Johannes 15,1-10 door Joke de Zwaan, Oecumenische viering Grote Kerk Driebergen 24 januari 2021
Blijf in mijn liefde…het thema van de week van de eenheid. Liefde en eenheid: grote woorden in onze wereld vol onrust, geweld, honger en ongelijkheid. Mensen die elkaar niet verstaan kunnen en willen, niet alleen in Amerika, ook in ons eigen land stem en tegenstem, waarheid en leugens. Eenheid ver te zoeken, liefde, en droom die helaas vaak uiteenspat. Blijf in mijn liefde, dat is niet een droom, zegt Jezus in het evangelie van deze morgen, maar een uitnodiging, probeer het, werk er aan, maak het waar.
En terwijl ik deze woorden schrijf, zie ik en hoor ik een jonge, Afro-Amerikaanse vrouw, in een prachtig gele jas…die met haar gedicht vanaf het centrum van de macht in Amerika, bij de inauguratie van Jo Biden, de wereld verrijkte met haar bijdrage. Amanda Gorman. 22 jaar
De heuvel die wij beklimmen(. om de verdeeldheid achter ons te laten)
En ook als je de Engelse taal niet meteen verstaat dan kun je ( kan nog als je het even opzoekt) geraakt worden door de hartstocht van hoe ze voordraagt, hoe ze woorden tot leven brengt in gebaren en uitdrukking, poëtische taal waarin ze droomt van een wereld, die eenheid uitstraalt, kloven overbrugt, geweld achter zich laat, ieder kind de kans geeft om op te groeien tot wie zij of hij kan en wil zijn. Waar mensen samen onder de wijnrank en de vijgenboom zitten, ( vine and figtree)dicht zij. Bijbelse taal .
Ze eindigde met de woorden:
Er is altijd Licht
alleen als we dapper genoeg zijn om het te zien;
er is altijd licht
alleen als we dapper genoeg zijn om het te zijn .
Licht, sleutelwoord in het evangelie van Johannes, evenals Liefde.
Liefde in het beeld van de wijnstok waar we over hoorden.
Wijn en wijnstok, veel gebruikte symbolen in het eerste en tweede testament.
Noach, de eerste wijngaardenier, hij werd dronken van de eerste vruchten.
De verspieders die uit het beloofde land terugkwamen met onvoorstelbaar grote druiventrossen, land van de toekomst, daar kun je een nieuw leven opbouwen.
De wijngaard, de wijnstok als beeld van die toekomst… van liefde , lees het Hooglied er nog maar eens op na.
De profeten zien in de wijngaard het volk Israël, waar de Eeuwige de wijngaardenier van is. Een wijngaardenier, een wijnboer die zijn geliefde wijnstokken bemest, snoeit en uitziet naar de vruchten. Zo wil hij, de God van Israël, voor zijn volk zorgen en hen tot zegen zijn.
Ook wanneer zijn volk Hem teleurstelt, de wijngaard tot een woestenij wordt, blijft zijn trouw aan dit volk bestaan.
Israël zal opnieuw tot bloei komen, ranken zullen vrucht dragen, zo…dat de hele aarde met vruchten zal worden overdekt. ( Jesaja 27, 2-6)
Dat visioen, wordt afgebeeld boven het heilige der heilige in de tempel, een enorm gouden beeld van een hoge wijnstok met ranken zo groot als een mens.
Daarin besloten het visioen van die messiaanse droom, recht en vrede voor ieder mens, een wereld waar niemand meer honger of dorst lijdt.
De wijnstok een steeds weer terugkerend teken van hoop in Israël, van messiaanse tijd.
70 jaar na Christus wordt die tempel door de Romeinse overheerser, inclusief dat beeld , van de toekomst, vernietigd, met de grond gelijk gemaakt.Aan het einde van die eerste eeuw leeft een gemeenschap van Joodse Christenen in Klein -Azië. Het zijn zware tijden, onrecht en vernietiging …hoe verder, wat is er overgebleven van al hun dromen..
In hun midden een oude man: Johannes, één van de eerste volgelingen van Jezus , hij verkeerde in de kringen van die wonder-baarlijke mens vol van God.
Hij vertelt over die tijd, schrijft erover en maakt voor zijn gemeente in zijn
verhalen Jezus zichtbare wekelijkheid.
Jezus als degene die hen toespreekt, die hen de weg wijst naar het rijk van recht en vrede, zoals dat beeld van die wijnstok en zijn vruchten dat in de tempel deed.
In hem , Jezus zagen ze niet alleen licht in de duisternis, een weg om te gaan, brood om te leven, maar ook de wijnstok die ons uitnodigt vrucht te gaan dragen. Ik ben die weg…dat licht… horen ze hem zeggen. Ik ben
Ik ben, oude bekende woorden van de traditie waarin ze opgroeiden. Ik ben, die ik ben, Ik zal er zijn…. wat er ook gebeurt.
Ik ben de ware wijnstok, wie in mijn Liefde blijft, die zal vrucht dragen, woorden van deze dag. Het woord ware betekent in het Grieks…geloofwaardig, betrouwbaar, buitenkant en binnenkant zijn één,
Let op, hij, Jezus is niet de wijngaard die het volk Israël verbeeldt, hij is de wijnstok in de wijngaard van zijn volk, waar wij ons, christenen, aan mogen hechten , vrucht mogen gaan dragen. De Eeuwige, God zelf, is de wijngaardenier, die toeziet hoe de ranken tot bloei komen.
Niet iedere rank draagt vruchten, er zijn er die verdorren, er zijn er die wrange vruchten voortbrengen, hoorden we in de lezing. Zij worden gesnoeid, in het vuur gegooid en verbrand.
Dat klinkt wel heel hard, zeiden we tegen elkaar in de voorbereiding.
En toch… juist door het snoeien en bijsnoeien van wat onvruchtbaar is, groeien er rijpe, volle trossen druiven aan de ranken, een omvormingsproces.
…de as van het vuur, de verdorde takken, kunnen voeding geven aan de aarde, zodat nieuwe groei mogelijk is.
Wrange vruchten, verdorde takken….omvormen….het bracht me bij het artikel in TROUW afgelopen donderdag.
‘Kerk doet iets fundamenteel fout als jongeren opzeggen’…
Hoe worden we als kerken een rank waaraan volop nieuwe druiventrossen groeien. Daarin klinkt voor mij de vraag door of we het aandurven om oude patronen, oude ranken bij te snoeien,of zelfs misschien wel te snoeien. Hoe kunnen we verbonden blijven met elkaar oud en jong.
Een grote uitdaging…waar veel lev voor nodig is, maar de beeldspraak van die snoeiende wijngaardenier kan ons misschien helpen. Wat laat je staan, wat zal wellicht nog vrucht gaan dragen en wat kan echt weg…. wat ons kan helpen bij die beslissingen.
Blijf in mijn Liefde, zoals de Vader mij heeft liefgehad, zegt Jezus…. en
houd je aan mijn geboden, zoals ik me aan de geboden van mijn vader heb gehouden.
Daardoorheen klinken de woorden van oudsher…Heb God lief boven alles en heb lief de mens die is als jij.
Niet het vingertje van ..je moet, je zal. Maar een uitnodiging, een opdracht staat er in de Willibrord vertaling.
De zusters van Grandchamp, dit jaar onze hulp bij het vorm geven van de gebedsweek voor de eenheid, maakten ook een liturgie voor de viering van deze morgen. Vanuit hun eigen gebedstradities stellen zij drie momenten voor van lezingen, gebeden, en stiltes Ieder moment heeft een eigen thema.
Als eerste, de eenheid van de hele persoon, hoe blijf ik verbonden met de wijnstok die Jezus heet, kan ik me toevertrouwen aan de Liefde van de Eeuwige, hoe draag ik vrucht, wat moet er in mij bij gesnoeid worden, of zelfs verwijderd. Mijn valkuilen, wie heeft ze niet, hoe val ik er niet weer in. Een levenslang groeiproces.
Als tweede moment, de zichtbare eenheid van Christenen in de wereld.
Hoe slechten we de muren die ons scheiden, niet alleen in Driebergen, in Nederland…wereldwijd.
Verbondenheid met Christus vraagt om verbondenheid met anderen, en
om dat zichtbaar te maken reikten de zusters een beeld aan.
Heel klein en heel voorzichtig ( vanwege Corona) hebben wij dat vorige week vastgelegd in een filmpje. Na de uitleg zal het worden vertoond.
En als derde moment noemen de zusters de eenheid van alle mensen en de hele schepping.
Ieder mens is welkom bij de Eeuwige, zo bidden zij.
En zeggen zij:
We mogen dankbaar zijn voor de veelheid aan culturen en volken, geloofsuitingen en tradities. Laten we opstaan tegen onrecht en haat , tegen discriminatie van ras, geslacht en religie.
Overwin de angst voor mensen die niet hetzelfde zijn als wij.
Een heel oude vriendin van mij drukt me bij ieder bezoek op het hart dat ik niet moet vergeten dat wij allelen kinderen van één Vader zijn.
En voegde ze er, tot mijn verwondering, de Geest van de Eeuwige is in ieder geloof, in ieder mens aanwezig, of je nu moslim bent of hindoe, of christen zoals wij….God is groter dan wij kunnen bevatten.
Deze week hebben we als kleine groep gelovigen, komend uit verschillende kerken in Driebergen ons één in onze verscheidenheid gevoeld.
Gedragen door Licht en Liefde.
Die Liefde, dat Licht mogen we uitdragen,
Ik ben de ware wijnstok, blijf in mijn Liefde, wees een Lichtdrager.
Er is altijd Licht
alleen als we dapper genoeg zijn om het te zien;
er is altijd Licht
alleen als we dapper genoeg zijn om het te zijn .
sprak die jonge vrouw de wereld toe,
Dat het zo moge zijn
Dat het zo moge zijn
Amen
Geen corona meer
7 januari 2021
Er komt een tijd dat er geen corona meer is. Misschien is er dan wel weer een andere pandemie, maar dat zien we dan wel weer. Eerst moeten we de resten van deze crisissen opruimen. Er zullen ondernemingen failliet gaan en anderen zullen een herstart maken. Sommigen zijn te hard gegroeid en anderen te weinig. We moeten weer naar normaal. Maar wat zal er gebeuren? Wat is een herstart?
Ondernemers gaan plannen maken voor het inkrimpen of uitbreiden en nieuwe dingen maken en aanpakken. Want de ondernemingen moeten uiteindelijk wel weer winstgevend worden. Ze hebben geen andere keus. Dat is ook het vak van de ondernemer. En ondertussen kijken de burgers over de schouder mee. Met in hun achterhoofd de vraag of het wel groen genoeg is.
Nu geld aantrekken om te investeren is niet meer vrijblijvend. De vele geldschieters, banken en overheden zullen kritiek geven en invloed willen hebben. Dat zorgt voor een verandering van de maatschappij. Dat gaat dus echt gebeuren. Het wordt nooit meer zoals vroeger. De ondernemers nemen de maatschappij op sleeptouw.
Zo gaat het ook met de werkgelegenheid. Het zal niet zo gemakkelijk meer zijn om met jongeren, flexwerkers en zzp-ers veel werk van de onderneming uit te voeren. Werkgevers weten nu hoe kwetsbaar ze zijn voor een stagnatie in de productie. Veel zal dicht bij de onderneming door eigen mensen in vaste dienst uitgevoerd worden. De Brexit onderstreept dat alleen maar meer. De overheid zal daar ook regels voor opstellen.
De werknemers met een contract zullen meer in de aandacht staan. En van alle kanten wil men inspraak in de onderneming. Het Rijnlandse model wordt straks omarmt. Nu al in de aanloop naar de verkiezingen, neemt de VVD minder op de markt en het eigen belang gerichte standpunten in. Als de vrijheid, waar de liberale partij voor staat, ook aan de orde komt, wordt de verandering ook in het maatschappelijke gedrag zichtbaar.
Die vrijheid is aan de orde bij het optreden van de jeugd, de complottheorieën, het nepnieuws en de enorme festivals waar de nodige geestverruimende middelen gebruikt worden. Vrijlaten wil hier zeggen, dat dit steeds verder groeit en we weten nu wat onbelemmerde groei doet. Corona heeft ons veel geleerd. Niet alles, maar er wordt wel het een en ander in de praktijk gebracht .
Er is altijd ontwikkeling geweest, sommigen betwijfelen of dat ook vooruitgang betekende. Maar er kwam altijd een nieuw vervolg op oude tijden. Dat zal ook nu zo zijn. We zijn als medezeggenschap daar bij betrokkenen en doen daar aan mee. Of je dat nu wilt of niet. Niet meedoen is geen optie, dat kan dus niet. Maak een afspraak met de bestuurder en ga een plan maken. Een mooie start voor het nieuwe jaar en een methode om de narigheid van 2020 achter je te laten. Veel sterkte en succes in 2021.