‘Religie als levenskunst’

‘Waar kan ik de berg van de ziel vinden’, vraagt een reiziger aan een oude man. ‘Aan de andere kant van de rivier’, antwoordt de oude man. ‘Maar ik ben juist naar deze kant gekomen’, sputtert de reiziger tegen. ‘Dan is het aan de andere kant van de rivier’, zegt de oude man. ‘Zou het dan niet eigenlijk aan deze kant moeten zijn’, vraagt de reiziger verward. ‘Wil je niet naar de berg van de ziel?‘ ‘Jawel.’ ‘Dan is het aan de andere kant van de rivier.’

Christa Anbeek citeert dit verhaal van Gao Xingjian in een van haar boeken. Ze gaat daarmee in op een raadselachtig begrip dat de theologie regelmatig gebruikt, het begrip ‘ziel’. Wat is dat precies, de ziel? De ziel is datgene in een persoon wat respect oproept, zegt Anbeek. Ook al is die persoon misschien dement of verstandelijk gehandicapt en niet in staat met woorden te zeggen wie hij is. Er is een soort kern. En als mens ben je er naar op zoek.

Christa Anbeek verzorgt de Oecumenelezing 2016. Ze spreekt over levenskunst als over het laveren tussen geluk en kwetsbaarheid. Zij gaat in op de rol die religie inneemt in de 21ste eeuw. Betrokkenheid bij godsdienst lijkt in Westerse landen minder georganiseerd te zijn vanuit confessionele verzuiling, terwijl mensen toch wel hun religieuze gevoelens hebben en die ook wel willen uitwisselen en vieren. Een religie dichtbij de antropologie is het antwoord dat Anbeek in haar inaugurele rede verwoord heeft onder de titel ‘Aan de heidenen overgeleverd’, en de ondertitel ‘Hoe theologie de 21ste eeuw kan overleven’. Daarin zit toch de gedachte van het zoeken van een weg tussen het verlangen naar geluk en het bijstaan van mensen in verdrietige periodes. Waarheid is in die zoektocht niet iets dat er is; het is iets wat geschiedt.

Anbeek combineert drie invalshoeken in haar werk: systematische theologie, geleefde waarheid en kwetsbaarheid. Die laatste twee categorieën geven aan haar werk een eigen kleur. Want meestal blijft de eigen biografie ietwat verborgen achter de coulissen van de ratio. Maar in Anbeeks werk ligt een heldere lijn tussen persoonlijke ervaringen en de theologische reflectie. Zij leeft de systematische theologie. Citaat Over levenskunst ’Ik heb geen antwoord op de dood. Er is geen zin in de dood. Uit alles blijkt dat er slechts zin is in het leven. Ik zie een parallel met het levensverhaal van de Boeddha. Geconfronteerd met ziekte, ouderdom en dood gaat hij op zoek naar dat wat niet vergankelijk is. Uiteindelijk komt hij tot verlichting, waarbij zijn belangrijkste inzicht is: er is niets dat niet vergankelijk is. Ik concludeer dat een zoektocht naar de zin van de dood tevergeefs is, omdat je toch echt uitkomt bij het leven’.

Citaten
Over levenskunst
’Ik heb geen antwoord op de dood. Er is geen zin in de dood. Uit alles blijkt dat er slechts zin is in het leven. Ik zie een parallel met het levensverhaal van de Boeddha. Geconfronteerd met ziekte, ouderdom en dood gaat hij op zoek naar dat wat niet vergankelijk is. Uiteindelijk komt hij tot verlichting, waarbij zijn belangrijkste inzicht is: er is niets dat niet vergankelijk is. Ik concludeer dat een zoektocht naar de zin van de dood tevergeefs is, omdat je toch echt uitkomt bij het leven’.
Over kwetsbaarheid
‘Zwijgen over afhankelijkheid en kwetsbaarheid, een ‘discours van de stilte’, maakt dat die persoonlijke ervaringen uit beeld raken, geen naam hebben, niet bestaan. Daardoor zijn we overgeleverd aan een eenzijdig verhaal over succes, zelfontplooiing, vrijheid, gezondheid, onafhankelijkheid en zelfbeschikking. Maar als we spreken over wat pijn deed, en afbrak, hebben we het ook over wat kracht gaf, wat hielp, hoe we terugveerden, waar nieuwe mogelijkheden zich aandienden, waar we iets ontdekten wat we nog niet eerder zagen. Het maakt een gedeelde menselijke conditie zichtbaar en nodigt ons uit tot verantwoordelijkheid voor elkaars fysieke, concrete leven’.

Programma
14.30 uur: Ontvangst met koffie en thee
15.00 uur: Opening door drs. Dirk Gudde, voorzitter
15.10 uur: Bij 2016 door ds. Klaas van der Kamp, secretaris
15.15 uur: Oecumenelezing door prof. dr. Christa Anbeek
15.50 uur: Een eerste reactie
16.00 uur: Gesprek met de zaal
16.40 uur: Vesper
17.00 uur: Nieuwjaarsreceptie
18.00 uur: Einde

Over Christa Anbeek
Christa Anbeek (1961) is sinds 1 september 2013 bijzonder hoogleraar Remonstrantse theologie aan de Vrije Universiteit namens de Remonstrantse Broederschap, een gemeenschap die zich – zoals men het zelf verwoordt – inzet voor een vrij en verdraagzaam christendom. Daarnaast is zij universitair hoofddocent aan de Universiteit voor Humanistiek. Ze schreef diverse boeken, zoals Overlevingskunst; Leven met de dood van een dierbare (2010). Samen met Ada de Jong is zij auteur van De berg van de ziel; Persoonlijk essay over kwetsbaar leven (2013). In 2013 verscheen ook de bewerkte versie van haar inaugurele rede Aan de heidenen overgeleverd, een eerste aanzet zegt haar uitgever van Ten Have, tot een vernieuwde ervaringstheologie.

Over de Oecumenelezing
De Oecumenelezing behandelt onderwerpen die voor de oecumene van actueel belang zijn. De bezoekers hebben aansluitend tijdens de nieuwjaarsreceptie de gelegenheid elkaar de beste wensen te doen toekomen voor een nieuw jaar.

Praktische informatie
Datum: vrijdag 15 januari 2016
Aanvang: 15.00 uur
Locatie: Geertekerk, Geertekerkhof 23, 3511 XC Utrecht
Aanmelden (tot 8 januari) en meer informatie: e-mail rvk@raadvankerken.nl telefoon 033 4633844
Kosten: € 10,- (studenten gratis) te voldoen bij de ingang van de kerk.

Bron: Raadvankerken.nl