De Nederlandse gelovige is jarenlang verwend. De dominee of
voorganger kwam op bezoek als het moeilijk ging om een bemoedigend woord
te spreken en hij of zij inspireerde op zondag met een intellectuele
rede of een spiritueel verhaal voor de komende week. Er zijn steeds
minder voorgangers, predikanten en dominees en dat is maar goed ook. In
de huidige tijd zijn mensen spiritueel mondiger en zijn heel goed in
staat elkaar te troosten en te bemoedigen. Met een beetje hulp kunnen de
meeste mensen het best zelf, geloofsgemeenschappen zijn er ook om van
elkaar te leren.
Wat zijn de taken die de meeste predikanten in traditionele kerken
vervullen? Predikanten kunnen daar vaak schimmig over doen, maar laten
we uitgaan van de taken die horen bij corebusiness van kerk zijn volgens
veel traditionele theologen: leren, vieren, dienen en gemeenschap
beoefenen.
Leren
Een geloofsgemeenschap is een lerende gemeenschap. Op het gebied van
spiritualiteit en wijsheid kunnen de gelovigen van elkaar leren.
Natuurlijk ook van een voorganger, maar dat hoeft niet echt. Voor een
mooie cursus kun je altijd iemand inhuren, sprekers genoeg. Voor de
religieuze opvoeding van kinderen of de begeleiding daarvan is meestal
al een groep leden in de geloofsgemeenschap verantwoordelijk, het is
maar zelden dat de predikant zich daarmee bemoeit.
Vieren
Vieren hoort bij het voorgaan van predikanten in de rituelen en
symbolen van de traditie van de geloofsgemeenschap. Ritueel begeleiders
doen goede zaken in onze samenleving, met huwelijken, begrafenissen en
zelf initiatieriten. Vieren in een geloofsgemeenschap is net iets
anders, we zouden het communicatie met het heilige kunnen noemen? Wat is
er heilig, dat onderzoekt men tegenwoordig graag zelf. En wat heilig is
doen we ook graag zelf. Mensen delen graag met elkaar de maaltijd, in
een kring of buiten in stilte. Uitleg van de schrift? We luisteren
tegenwoordig toch het liefst naar ervaringen van anderen.
Schriftgeleerden worden daarmee al gauw buitenspel gezet. Moet je nu
preken of een verhaal vertellen? De preken zijn steeds meer persoonlijke
verhalen, dat zou je toch heel goed aan leden zelf kunnen overlaten?
Kortom, vieringen in een kleine groep en ondersteun mensen toch vooral
om dat met elkaar te organiseren.
Dienen
Stel dat we het pastoraat tot het dienen rekenen, het zorgen voor
elkaar en voor de wereld. Hoe doe je dat als de groep kleiner wordt? Is
het niet vreemd dat er voor een groep van 30 leden een parttime pastor
wordt aangesteld? Kunnen we niet pastoraal naar elkaar omkijken? Is een
predikant in zo’n situatie ook niet gauw een ‘excuus truus’, om maar
niet voor elkaar te zorgen? Geloofsgemeenschappen bestaan niet uit
zielige oudjes die bezocht moeten worden. Tijd van de verwennerij is
voorbij, kijk om naar elkaar.
Als je mensen de gelegenheid geeft komt er ook een betere verdeling,
meer pluriformiteit in de leiding van de gemeenschappen, man en vrouw
rollen, jong en oud. Er zijn talenten te over als je mensen in de
gelegenheid stelt. Het is misschien niet altijd ideaal, maar de huidige
situatie is ook vreemd en buiten de realiteit van onze samenleving.

Met vele voorgangers?
In heel veel landen is predikant zijn vrijwilligerswerk, het is een
functie naast je gewone beroep. Mensen hebben een vak geleerd waarvan
zij kunnen leven. Daarnaast vervullen ze verschillende taken in de
kerkelijke gemeenschap. Het Apostolisch Genootschap in Nederland werkt
bijvoorbeeld zo. Maar ook twee bevriende predikanten van mij in Namibië
en in India zijn voorganger naast hun gewone werk. De kloof tussen de
predikanten en de anderen in de kerk is minder groot. Predikantschap of
voorgangerschap heeft aanzien, omdat je het naast je werk doet en er
veel voor over hebt. Tentmaking ministry, zoals het werk beschreven
wordt dat de apostel Paulus in de bijbel doet, is een opvatting over de
uitoefening van het beroep van predikant. Het combineren van tenten
maken en voorganger zijn heeft echt zijn voordelen, maar het vraagt ook
om een andere opleiding.
Vrijwilligers
Er zijn naast filosofen nog steeds theologen nodig om in deze
samenleving religie te duiden en te stimuleren. Er is steeds meer de
roep om predikanten op te leiden tot managers of communicatie experts.
Waar zijn we dan mee bezig? Andere tijden vragen om andere leiding.
Predikanten gaan opleiden als managers van grote groepen vrijwilligers?
Of communicatie experts van ze maken? Train liever vrijwilligers om het
samen te doen. Terug naar de basis, samen een verantwoordelijke
gemeenschap zijn die samen leert, viert en actief is in de samenleving.
Breng een gemeenschap weer opnieuw bij elkaar, verdeel de taken en rust
mensen toe.
Kortom zet je in op het trainen van vrijwilligers, daar zijn
vrijwilligers ook weer bij gebaat. Geen enkele vrijwilliger is overigens
zo gek dit 20 jaar naast zijn of haar werk te doen, 4 jaar en maximaal
een verlenging van nog eens vier jaar, dan is er weer een ander aan de
beurt.
Haal het beeld van de kerk waarin ouderen verzorgd moeten worden door
een predikant van het toneel. Kijk naar de toekomst, sorteer voor op
een gemeenschap van jongeren en ouderen, deze gemeenschap zal in de
huidige tijd niet groot zijn, dat hoeft ook niet, maar kan wel dynamisch
zijn. Kortom beoefen gemeenschap!
Wies Houweling